Etički problemi povezani sa farmakogenetikom: stavovi studenata farmacije

  • Sofija Šesto Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za socijalnu farmaciju i farmaceutsko zakonodavstvo
  • Sara Šesto Hemofarm AD
  • Dušanka Krajnović Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za socijalnu farmaciju i farmaceutsko zakonodavstvo

Sažetak


Farmakogenetika se bavi genetičkim razlikama u metaboličkim putevima koji utiču na odgovor pacijenta tokom primene lekova, u pogledu terapijskog dejstva i nuspojava. Dostupni farmakogenetički testovi koji se rade pre započinjanja terapije omogućavaju svakom pacijentu da dobije odgovarajući lek u adekvatnoj dozi, u skladu sa svojim genetičkim statusom. Cilj ovog istraživanja je bila procena stavova studenata farmacije o potencijalnim etičkim problemima koji mogu biti povezani sa farmakogenetičkim testiranjem i predstavljati prepreku kliničkoj implementaciji personalizovane medicine. Ova deskriptivna studija sprovedena je u periodu od novembra do decembra 2019 godine. Studenti svih farmaceutskih fakulteta u Srbiji popunjavali su struktuirani upitnik od 35 pitanja. U istraživanju je učestvovalo ukupno 256 ispitanika, dominantno ženskog pola (83,8%), koji studiraju na Farmaceutskom fakultetu – Univerziteta u Beogradu (88,7%). Većina ispitanika razmotrila bi mogućnost da uradi genetički test (78,5%). Od etičkih problema koji mogu biti povezani sa farmakogenetičkim testiranjem, studenti su najčešće navodili privatnost (27,0%) i poverljivost podataka pacijenta (22,7%), ili oba problema istovremeno (11,3%). Pored njih, drugi razlozi su bili i prisilno testiranje, stigmatizacija ili rasni problemi (9,8%, 5,1%, 3,5%, redom). Studenti Farmaceutskog fakulteta u Beogradu češće su prepoznavali svih pet etičkih problema u odnosu na ostale fakultete i ta razlika je visoko statistički značajna (χ2 = 68.68, p < 0,001). Pitanje privatnosti pacijenata, rasu i prisilno testiranje češće su prepoznavali studenti nižih u odnosu na više godine studija (χ2= 46,31, p<0,001). Zaključujemo da studenti farmacije imaju pozitivan stav prema farmakogenetici i prepoznaju etičke probleme povezane sa farmakogenetikom i personalizovanom medicinom.

Reference

Luzum JA, Petry N, Taylor AK, Van Driest SL, Dunnenberger HM, Cavallari LH. Moving Pharmacogenetics Into Practice: It's All About the Evidence! Clin Pharmacol Ther. 2021 Sep;110(3):649-661.

Polasek TM, Mina K, Suthers G. Pharmacogenomics in general practice: The time has come. Aust J Gen Pract. 2019 Mar;48(3):100-105.

Objavljeno
2022/10/18
Broj časopisa
Vol. 72 Br. Suppl. 4 (2022): Arhiv za farmaciju - VIII Kongres farmaceuta Srbije sa međunarodnim učešćem
Rubrika
Poster prezentacije sekcije Socijalna farmacija i farmaceutsko zakonodavstvo
Autori koji objavljuju u ovom časopisu pristaju na sledeće uslove:

  1. Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.

  2. Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.

  3. Autorima je dozvoljeno i podstiču se da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) pre ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka (Vidi Efekti otvorenog pristupa).