Doprinosi farmacije unapređenju zdravlja populacije u zajednici: prelomni trenuci i iskustva iz Srbije u XX veku

Sažetak

U ovom radu biće analizirana tri prelomna trenutka u razvoju apotekarskog sektora u Srbiji u XX veku, korišćenjem metode dokumentacione analize. Praćene su promene u strukturi apotekarske mreže, kroz pitanja vlasništva, kadrova i asortimana proizvoda u apotekama. Razdvajanjem delokruga rada apoteka od delokruga rada drogerija na veliko, drogerija na malo i trgovačkih radnji, brojnim zakonskim propisima usvojenim 1930-tih godina, apoteka postaje javna zdravstvena ustnova sa preciznom, ali obimnom listom proizvoda koji se u njoj mogu prometovati pored lekova. Međutim, podruštvljavanjem apoteka, započetim konfiskacijom i sekvestiranjem privatnih apoteka (1946), a završenim Zakonom o otkupu privatnih apoteka (1949), nastupile su promene po pitanju asortimana proizvoda, gde preovlađuju, pre svega, lekovi (magistralni, galenski i fabrički izrađeni). U narednih trideset godina promenilo se nekoliko organizacionih rešenja: razvoj mreže apoteka unutar zdravstvenog sistema je planski: kadar se uvećava: a fokus je na izradi i većoj dostupnosti lekova. Od 1950. do 1980. broj apotekara će se utrostručiti, kao i broj tehničara, a mreža apoteka širiće se u ruralnim područjima (sa 468 apoteka i 288 apotekarskih stanica). Uvođenjem mogućnosti ponovnog privatnog vlasništva, bez ograničenja na realno pravo magistrima farmacije i nepostojanjem kriterijuma za otvaranje novih apoteka, 1990-tih godina stiču se uslovi za početak liberalizacije, sa neplanskim širenjem mreže u privatnom sektoru, koje nije praćeno povećanjem kadra, ali jeste ekspanzijom prometa mnogih proizvoda u vezi sa zdravljem van kategorije leka. Analizirane promene u apotekarskom sektoru bile su kvalitativne i mogle su imati uticaja na očuvanje i poboljšanje zdravlja građana.