Put štetnog ishoda kao novi pristup u proceni toksičnosti u razvoju lekova

  • Evica Antonijević Miljaković Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Danijela Djukić-Ćosić Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Marijana Ćurčić Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Aleksandra Djordjević Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Zorica Bulat Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Katarina Baralić Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Dragana Javorac Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Djurdjica Marić Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”
  • Biljana Antonijević Univerzitet u Beogradu – Farmaceutski fakultet, Katedra za toksikologiju “Akademik Danilo Soldatović”

Sažetak


Put štetnog ishoda (engl. adverse outcome pathway, AOP) predstavlja alatku u toksikologiji, prvi put uvedenu 2010. godine od strane naučnika Američke agencije za zaštitu životne sredine sa ciljem podrške istraživanjima u ekotoksikologiji. Već 2012. godine Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj pokrenula je međunarodni program razvoja AOP. Od tada, AOP je promovisan kao koristan pristup u proceni rizika po zdravlje ljudi, razvoju novih metoda i integrisanih pristupa testiranju i evaluaciji štetnih efekata. AOP daje struktuirani okvir za prikupljanje, organizaciju i procenu postojećeg znanja o mehanističkim putevima u toksikologiji. AOP opisuje biološki verovatan lanac događaja povezujući inicijalni molekularni događaj, preko tzv. ključnih događaja na različitim nivoima biološke organizacije, sa štetnim efektom. AOP nije specifičan i kao takav, treba da posluži za predviđanje štetnih efekata različitih stresora, kao npr. hemikalija, nanomaterijala, lekova i drugih, sa nepoznatim štetnim efektom, ali za koje su poznati ili se mogu ispitati mehanizmi toksičnosti. Opisani su AOP u cilju predviđanja lekovima indukovanih oštećenja jetre (steatoza, fibroza, holestaza), kao i u cilju razvoja in silico i in vitro metoda za skrining i pretkliničko ispitivanje ovih efekata, koji su jedan od čestih razloga povlačenja lekova sa tržišta. AOP je predložen i kao koristan okvir za razvoj metoda i integraciju in vitro podataka u personalizovanu terapiju karcinoma. Konačno, AOP koncept igra važnu ulogu u toksikologiji 21. veka, koja podržava prediktivnu toksikologiju sa altentativnim metodama i smanjenjem potrebe za eksperimentalnim životinjama.

Reference

Beronius A, Nymark P, Wincent E. IMM-report 1/2021: Adverse Outcome Pathways – principles and applications. Karolinska Institutet, Institute of Environmental Medicine, Sweden.

Vinken M, Knapen D, Vergauwen L, Hengstler JG, Angrish M, Whelan M. Adverse outcome pathways: A concise introduction for toxicologists. Arch Toxicol 2017; 91:3697-707.

Objavljeno
2022/10/18
Broj časopisa
Vol. 72 Br. Suppl. 4 (2022): Arhiv za farmaciju - VIII Kongres farmaceuta Srbije sa međunarodnim učešćem
Rubrika
Predavanja po pozivu sesija 15
Autori koji objavljuju u ovom časopisu pristaju na sledeće uslove:

  1. Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.

  2. Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.

  3. Autorima je dozvoljeno i podstiču se da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) pre ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka (Vidi Efekti otvorenog pristupa).