Lekovi u životnoj sredini predstavljaju globalnu pretnju - stanje i perspektive

Sažetak

Ideja o globalnoj pretnji koju bi moglo da predstvlja prisustvo lekova u životnoj sredini dolazi od činjenice da se na godišnjem nivou komercijalno proizvede više od 4000 lekova, a količine proizvedenih supstanci koje se koriste u humanoj ili veterinarskoj medicini mere se u stotinama tona. Nakon primene, lekovi uglavnom podležu metaboličkim reakcijama, zatim se izlučuju iz organizma u životnu sredinu i dalje transformišu putem biotičkih i abiotičkih procesa u vodi, zemljištu, te i vazduhu. Iz samo jedne aktivne supstnace mogu nastati brojni aktivni ili inaktivni metaboliti prisutni u životnoj sredini. Koncentracije lekova i metabolita u životnoj sredini kreću se u opsegu od ng/L do µg/L. Imajući u vidu da su aktivne supstance lekova sintetisane sa ciljem da ispolje fiziološku aktivnost, potrebno je sagledati da iako sama supstanca i njen metaboliti neće ispoljiti štetne efekte na životnu sredinu, suma svih metabolita sa istim mehanizmom delovanja mogla bi predstavljati ozbiljnu zabrinutost od značaja sa aspekta javnog zdravlja. Dodatno, niska biorazgradljivost i perzistentnost lekova i metabolita, mogu ih činiti hronično potencijalno toksičnim za ekosistem uključujući čoveka. Na osnovu svega navedenog, smanjenje koncentracije lekova i njihovih metabolita u životnoj sredini prestavlja jednu od ključnih tački koju je potrebno da zajedno razamatraju donosioci odluka, istraživači i opšta populacija. U suprotnom, može doći do izloženosti brojnim lekovima i njihovim metabolitima i rezultirati nastankom štetnih efekata kod ljudi i u životnoj sredini usled široke upotrebe antibiotika, citostatika, hormona, antidepresiva i drugih lekova.