Novi testovi toksičnosti u otkriću i razvoju lekova – model zebrice kao most između in vitro i in vivo ispitivanja
Sažetak
Razvoj novog leka kroz pretklinička ispitivanja, bilo da se radi o novoj hemijskoj supstanci ili biološkom leku, je veoma složen proces, koji može da potraje mnogo godina, sa dosta neizvesnosti u pozitivan ishod. Jedan od fundamentalnih izazova u ovom procesu je otkrivanje efikasnih molekula, razumevanje njihovog mehanizma delovanja unutar živog organizma, kao i potencijalnih toksičnih efekata, koji se tradicionalno ispituju in vitro i in vivo. In vitro sistemi ili ćelijske kulture ne mogu reprezentovati ceo organizam. S druge strane, in vivo studije na eksperimentalnim životinjama nisu pogodne za ,,high-throughput“ skrining i imaju mnogo nedostataka. Stoga, uvođenje modela zebrice (Danio rerio) u pretklinička ispitivanja predstavlja način da se razvoj lekova učini efikasnijim i finansijski pogodnijim, pojednostavljujući njihov put do kliničkih ispitivanja, uz smanjenje neuspeha u kasnijim fazama ovog procesa. Model zebrice se pojavio kao obećavajuća biotehnološka platforma za ovu svrhu, zbog visoke molekularno-genetske, fiziološke i imunološke sličnosti sa sisarima, uključujući i ljude. Atraktivne karakteristike kao što su mala veličina i optička transparentnost embriona i postojanje različitih transgenih linija sa fluorescentno obeleženim ćelijama, tkivima ili organima čine ih pogodnim eksperimentalnim modelom za biomedicinska istraživanja. Štaviše, prateći 3Rs principe (zamena, smanjenje, usavršavanje) za dobrobit eksperimentalnih životinja, zebrica se smatra validnim alternativnim modelom za ispitivanje toksičnosti.
- Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.
- Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.
- Autorima je dozvoljeno i podstiču se da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) pre ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka (Vidi Efekti otvorenog pristupa).