ЕКОЛОГИJА И КАЗНЕНОПРАВНИ ИНСТРУМЕНТИ ЗАШТИТЕ
НОРМА И ПРАКСА РЕПУБЛИКЕ СЕВЕРНЕ МАКЕДОНИЈЕ
Ključne reči:
Република Северна Македонија, животна средина, еколошка политика, екоцид
Sažetak
У последњним годинама у Републици Северној Македонији знатно је порасло интересовање научне и стручне заједнице у односу на заштиту животне средине у најширем смислу. Пракса је показала да је неопходна допунска едукација судија и тужитеља у односу на аспекте везане за заштиту животне средине. Неопходно је модификовати и допунити еколошку политику новим приоритетима, циљевима и правцима деловања који ће одговарати акутним проблемима животне средине.
Велики је проблем у Северној Македонији што је у појединим областима примећено да основни стратешки документи нису конзистентни па је тешко вршити мониторинг и релевантну евалуацију остварених циљева. У односу на легислативни оквир мора се истаћи да постоји недостатак систематичности и да велики број подзаконских аката није донешено, па се може закључити да је легислативни оквир у многим деловима непотпун.
Текућа реформа казненог материјалног права тангира и питање веће заштите животне средине, па се предлже увођење новог кривичног дела „екоцид“. Предлаже се да се екоцид кажњава са казном затвора од 10 година или доживотна казна затвора ако неко поступи супротно прописима, у намери да нанесе штету животној средини, или ако неко предузме или не предузме радњу која резултира озбиљном и широко распрострањеном или дуготрајном штетом по животну средину.
Reference
-Арифи, B., Малиш-Саздовска, M. (2022) Курикулум за еколошка правда за обуки на судии и јавни обвинители, Центар за правни истражувања и анализи, Скопје: Полиестердеј.
-Камбовски, В., Михајлов. М. (2021). Патоказ за јавните политики на еколошката правда. Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Вертиго Висуал.
-Лажетић, Г., Игњатовиќ, Ј., Гоџо, А., Дединец, А., Алексов, Ж. (2021). Документ за јавни политики како до ефикасна и ефективна еколошка правда? Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Вертиго Висуал.
-Лажетић Г., Стојкова-Зафировска, Л., Алексов, Ж. (2021). Заштитата на животната средина низ призма на праксата на Европскиот суд за човекови права - Добри и лоши практики во Република Северна Македонија, Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Вертиго Висуал.
-Михајлов, М. Чоловиќ-Лешовска, А., Мујоска-Трпевска, Е., Павловкса-Данева, А., Хаџи-Зафиров, Ж. (2021) Анализа на празнини и недостатоци - предизвици и можности за институционалната и правната рамка на животната средина. Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Релатив.
-Мујоска-Трпевска, Е., (2022). Правни инструменти за заштита на животната средина. Societas et Scientia, vol.3, стр.80-105. Македонска Академија на науките и уметностите – МАНУ.
-Фити, Т., Дединец, А., Антовска – Митев, М., Дранговска, Т., (2022). Економски развој за креирање зелена економија и зелени работни места, Македонска Академија на науките и уметностите – МАНУ.
-Lažetić, G., Mujoska Trpevska, E. (2022) Izazovi zaštite životne sredine u Republici Severnoj Makedoniji, TEMIDA, vol. 25, br. 3, str. 283-308.
II.Правни извори
-Закон за животна средина, Службен весник на Република Северна Македонија, бр.53/2005; 81/2005; 79/2006; 101/2006; 109/2006; 24/2007; 159/2008; 83/2009; 161/2009; 1/2010; 48/2010; 124/2010; 51/2011; 123/2012; 93/2013; 187/2013; 42/2014; 44/2015; 129/2015; 192/2015; 39/2016; 28/2018; 65/2018; 99/2018; 176/2021; 216/2021; 89/2022; 99/2022; 171/2022.
-Закон за заштита на природата, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 67/2004; 14/2006; 84/2007; 35/2010; 47/2011; 148/2011; 59/2012; 13/2013; 163/2013; 27/2014; 41/2014; 146/2015; 39/2016; 63/2016; 113/2018; 151/2021; 99/2022.
-Закон за водите, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 87/08; 6/2009; 161/2009; 83/2010; 51/2011; 44/2012; 23/2013; 163/2013; 180/2014; 146/2015; 52/2016; 151/2021; 99/2022.
-Закон за управување со отпад, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 68/2004; 71/2004; 107/2007; 102/2008; 143/2008; 82/2009; 124/2010; 140/2010; 51/2011; 6/2012; 123/2012; 147/2013; 163/2013; 27/2014; 51/2015; 146/2015; 156/2015; 192/2015; 39/2016; 63/2016; 31/2020.
-Закон за квалитет на амбиентниот воздух, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 67/2004; 92/2007; 35/2010; 47/2011; 59/2012; 163/2013; 10/2015; 146/2015; 151/2021.
-Закон за ратификација на УNFCCC, Службен весник на Република Македонија, бр. 61/97.
-Закон за ратификација на Протоколот од Кјото, Службен весник на Република Македонија, бр. 49/2004.
-Закон за потврдување на Парискиот договор, Службен весник на Република Македонија, бр. 161/2017.
-Закон за ратификација на Амандманите од Доха, Службен весник на Република Македонија, бр. 152/2019.
-Закон за ратификација на Амандманите на Монтреалскиот протокол, Службен весник на Република Македонија, бр. 34/2020.
III.Документи
-United Nations Framework Convention on Climate Change. New York, 9 May 1992.
-North Macedonia 2021 Report, SWD(2021) 294 final, Strasbourg, 19.10.2021.
-Screening report - North Macedonia, Directorate-General for Neighbourhood and Enlargement Negotiations, 20.07.2023.
-Screening report - North Macedonia, Directorate-General for Neighbourhood and Enlargement Negotiations, 20.07.2023.
-North Macedonia 2019 Report, SWD(2019) 218 final, Brussels, 29.5.2019.
-North Macedonia 2020 Report, SWD(2020) 351 final, Brussels, 6.10.2020
-North Macedonia 2022 Report, SWD(2022) 337 final, Brussels, 12.10.2022.
IV.Излагањa
-Лажетић, Г. Судска заштита на правото на здрава животна средина. Јавна расправа на тема: Правна заштита на природата и животната средина и судска заштита на правото на здрава животна средина. Центар за стратегиски истражувања „Ксенте Богоев“ при МАНУ, во соработка со Македонското здружение на млади правници и Центарот за правни истражувања и анализи, 02.03.2020
-Марина Малиш Саздовска, Стручна расправа Сузбијање еколошког криминала, Факултет безбедности РСМ, 26.03.2013.
V.Интернет извори
-Екоцид во националните јурисдикции, Центар за правни истражувања и анализи, 2022. Доступно на: https://cpia.mk/mk/ekocid/.
-Животна средина, климатски промени и живеалишта, Нaша Развојна Стратегија 2022-2042,
-Макстат ИЗБОР, Државен завод за статистика, 2022. Доступан на: https://www.stat.gov.mk/PrikaziPoslednaPublikacija.aspx?id=80.
-Министерство за животна средина на Република Северна Македонија. Доступно на: https://www.moepp.gov.mk/.
-Единствен национален електронски регистар на прописи (ЕНЕР), Доступан на: https://ener.gov.mk/Default.aspx.
-Државен завод за статистика, Доступна на: www.makstat.gov.mk.
Тематска анализа/дијагностика. Доступна на: https://www.nrs.mk/content/downloads/documents/thematic/3.
-Зелена и дигитална транформација, Список на предизвици: Животна средина. НРС 2022-2042. Доступно на: https://www.nrs.mk/content/MATRICA - ZELENA I DIGITALNA TRANSFORMACIJA.pdf.
-Платформа за еколошка правда, Доступна на: https://ekoloskapravda.mk/mk/.
Intelligence Project on Environmental Crime EnviCrimeNet, Hag, 20.02.2015. Available at: https://www.europol.europa. eu/cms/sites/default/files/documents/ipec_report_ on_environmental_crime_in_europe_0.pdf. Available at: https://www.europol.europa. eu/cms/sites/default/files/documents/ipec_report_ on_environmental_crime_in_europe_0.pdf.
-Камбовски, В., Михајлов. М. (2021). Патоказ за јавните политики на еколошката правда. Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Вертиго Висуал.
-Лажетић, Г., Игњатовиќ, Ј., Гоџо, А., Дединец, А., Алексов, Ж. (2021). Документ за јавни политики како до ефикасна и ефективна еколошка правда? Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Вертиго Висуал.
-Лажетић Г., Стојкова-Зафировска, Л., Алексов, Ж. (2021). Заштитата на животната средина низ призма на праксата на Европскиот суд за човекови права - Добри и лоши практики во Република Северна Македонија, Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Вертиго Висуал.
-Михајлов, М. Чоловиќ-Лешовска, А., Мујоска-Трпевска, Е., Павловкса-Данева, А., Хаџи-Зафиров, Ж. (2021) Анализа на празнини и недостатоци - предизвици и можности за институционалната и правната рамка на животната средина. Центар за правни истражувања и анализи. Скопје: Релатив.
-Мујоска-Трпевска, Е., (2022). Правни инструменти за заштита на животната средина. Societas et Scientia, vol.3, стр.80-105. Македонска Академија на науките и уметностите – МАНУ.
-Фити, Т., Дединец, А., Антовска – Митев, М., Дранговска, Т., (2022). Економски развој за креирање зелена економија и зелени работни места, Македонска Академија на науките и уметностите – МАНУ.
-Lažetić, G., Mujoska Trpevska, E. (2022) Izazovi zaštite životne sredine u Republici Severnoj Makedoniji, TEMIDA, vol. 25, br. 3, str. 283-308.
II.Правни извори
-Закон за животна средина, Службен весник на Република Северна Македонија, бр.53/2005; 81/2005; 79/2006; 101/2006; 109/2006; 24/2007; 159/2008; 83/2009; 161/2009; 1/2010; 48/2010; 124/2010; 51/2011; 123/2012; 93/2013; 187/2013; 42/2014; 44/2015; 129/2015; 192/2015; 39/2016; 28/2018; 65/2018; 99/2018; 176/2021; 216/2021; 89/2022; 99/2022; 171/2022.
-Закон за заштита на природата, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 67/2004; 14/2006; 84/2007; 35/2010; 47/2011; 148/2011; 59/2012; 13/2013; 163/2013; 27/2014; 41/2014; 146/2015; 39/2016; 63/2016; 113/2018; 151/2021; 99/2022.
-Закон за водите, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 87/08; 6/2009; 161/2009; 83/2010; 51/2011; 44/2012; 23/2013; 163/2013; 180/2014; 146/2015; 52/2016; 151/2021; 99/2022.
-Закон за управување со отпад, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 68/2004; 71/2004; 107/2007; 102/2008; 143/2008; 82/2009; 124/2010; 140/2010; 51/2011; 6/2012; 123/2012; 147/2013; 163/2013; 27/2014; 51/2015; 146/2015; 156/2015; 192/2015; 39/2016; 63/2016; 31/2020.
-Закон за квалитет на амбиентниот воздух, Службен весник на Република Северна Македонија, бр. 67/2004; 92/2007; 35/2010; 47/2011; 59/2012; 163/2013; 10/2015; 146/2015; 151/2021.
-Закон за ратификација на УNFCCC, Службен весник на Република Македонија, бр. 61/97.
-Закон за ратификација на Протоколот од Кјото, Службен весник на Република Македонија, бр. 49/2004.
-Закон за потврдување на Парискиот договор, Службен весник на Република Македонија, бр. 161/2017.
-Закон за ратификација на Амандманите од Доха, Службен весник на Република Македонија, бр. 152/2019.
-Закон за ратификација на Амандманите на Монтреалскиот протокол, Службен весник на Република Македонија, бр. 34/2020.
III.Документи
-United Nations Framework Convention on Climate Change. New York, 9 May 1992.
-North Macedonia 2021 Report, SWD(2021) 294 final, Strasbourg, 19.10.2021.
-Screening report - North Macedonia, Directorate-General for Neighbourhood and Enlargement Negotiations, 20.07.2023.
-Screening report - North Macedonia, Directorate-General for Neighbourhood and Enlargement Negotiations, 20.07.2023.
-North Macedonia 2019 Report, SWD(2019) 218 final, Brussels, 29.5.2019.
-North Macedonia 2020 Report, SWD(2020) 351 final, Brussels, 6.10.2020
-North Macedonia 2022 Report, SWD(2022) 337 final, Brussels, 12.10.2022.
IV.Излагањa
-Лажетић, Г. Судска заштита на правото на здрава животна средина. Јавна расправа на тема: Правна заштита на природата и животната средина и судска заштита на правото на здрава животна средина. Центар за стратегиски истражувања „Ксенте Богоев“ при МАНУ, во соработка со Македонското здружение на млади правници и Центарот за правни истражувања и анализи, 02.03.2020
-Марина Малиш Саздовска, Стручна расправа Сузбијање еколошког криминала, Факултет безбедности РСМ, 26.03.2013.
V.Интернет извори
-Екоцид во националните јурисдикции, Центар за правни истражувања и анализи, 2022. Доступно на: https://cpia.mk/mk/ekocid/.
-Животна средина, климатски промени и живеалишта, Нaша Развојна Стратегија 2022-2042,
-Макстат ИЗБОР, Државен завод за статистика, 2022. Доступан на: https://www.stat.gov.mk/PrikaziPoslednaPublikacija.aspx?id=80.
-Министерство за животна средина на Република Северна Македонија. Доступно на: https://www.moepp.gov.mk/.
-Единствен национален електронски регистар на прописи (ЕНЕР), Доступан на: https://ener.gov.mk/Default.aspx.
-Државен завод за статистика, Доступна на: www.makstat.gov.mk.
Тематска анализа/дијагностика. Доступна на: https://www.nrs.mk/content/downloads/documents/thematic/3.
-Зелена и дигитална транформација, Список на предизвици: Животна средина. НРС 2022-2042. Доступно на: https://www.nrs.mk/content/MATRICA - ZELENA I DIGITALNA TRANSFORMACIJA.pdf.
-Платформа за еколошка правда, Доступна на: https://ekoloskapravda.mk/mk/.
Intelligence Project on Environmental Crime EnviCrimeNet, Hag, 20.02.2015. Available at: https://www.europol.europa. eu/cms/sites/default/files/documents/ipec_report_ on_environmental_crime_in_europe_0.pdf. Available at: https://www.europol.europa. eu/cms/sites/default/files/documents/ipec_report_ on_environmental_crime_in_europe_0.pdf.
Objavljeno
2024/07/10
Rubrika
Originalni naučni rad
Autori koji objavljuju u ovom časopisu pristaju na sledeće uslove:
- Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.
- Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.
- Autorima je dozvoljeno da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) pre ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka.