STAJNJAK U SRBIJI – KOLIČINE I EMISIJE GASOVA S EFEKTOM STAKLENE BAŠTE

Miodrag Višković; Đorđe  Đatkov; Aleksandar Nesterović; Milan Martinov; Slobodan Cvetković

Miodrag Višković Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka, Departman za inženjerstvo zaštite životne sredine i zaštite na radu, Katedra za inženjerstvo biosistema
Đorđe Đatkov Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka, Departman za inženjerstvo zaštite životne sredine i zaštite na radu, Katedra za inženjerstvo biosistema
Aleksandar Nesterović Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka, Departman za inženjerstvo zaštite životne sredine i zaštite na radu, Katedra za inženjerstvo biosistema
Milan Martinov Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka, Departman za inženjerstvo zaštite životne sredine i zaštite na radu, Katedra za inženjerstvo biosistema
Slobodan Cvetković Univerzitet u Beogradu, Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju

Ključne reči: stajnjak, emisije, gasovi staklene bašte, stočarstvo

Sažetak

Stajnjak je otpadni tok iz stočarstva koji mogu da čine ekskrementi, pokrivka, hrana i druge materije. Usled prisustva organske materije, stajnjak predstavlja značajnu formu đubriva koja se dodaje biljnim kulturama, ali čije neadekvatno skladištenje i korišćenje prouzrokuje negativne uticaje na životnu sredinu. Ciljevi ovog rada su da se odrede količine stajnjaka i alociraju u zavisnosti od veličine i vrste gazdinstava u Srbiji, i da se kvantifikuju emisije GHG u Srbiji poreklom od upravljanja stajnjakom. U Srbiji se generiše oko 8,6 miliona m³ tečnog stajnjaka i oko 9,6 miliona t čvrstog stajnjaka. Dominantne vrste stajnjaka su tečni svinjski stajnjak i goveđi čvrsti stajnjak. Od ukupne količine stajnjaka, oko 72% se nalazi na mikro gazdinstvima sa manje od 100 UG, dok se na velikim gazdinstvima sa preko 1.000 UG, generiše oko 19% ukupne količine stajnjaka u Srbiji. Direktno iz stajnjaka se u 2020. godini emitovalo oko 23 Gg (Giga grama) CH₄ i 1 GgN₂O. Indirektno se iz upravljanja stajnjakom emituje oko 1,1 GgN₂O. Ukupne emisije gasova s efektom staklene bašte poreklom od stajnjaka iznosile su u 2020. godini oko 1.144 GgCO_2ekv. Zbog redukovanja stočnog fonda emisije su u opadanju, a u odnosu na 1990. godinu su manje za 36%.

Reference

Anonim. (2011). Pravilnik o načinu razvrstavanja i postupanja sa sporednim proizvodima životinjskog porekla, veterinarsko-sanitarnim uslovima za izgradnju objekata za sakupljanje, preradu i uništavanje sporednih proizvoda životinjskog porekla, načinu sprovođenja službene kontrole i samokontrole, kao i uslovima za stočna groblja i jame grobnice. Sl. glasnik Republike Srbije 31/11.

Burton, C. H., Turner, C. (2003). Manure management – Treatment strategies for sustainable agriculture, 2nd edition. Silsoe-Bedford: Silsoe Research Institute.

Chadwick, D., Sommer, S., Thorman, R., Fangueiro, D., Cardena,s L., Amon, B., Misselbrook, T. (2011). Manure management: Implications for greenhouse gas emissions. Animal Feed Science and Technology, 166-167, 514-531.

Đatkov, Đ., Višković, M., Marinov, M., Nesterović, A., Bojić, S., Effenberger, M., Venus, T. (2021). Mala biogas postrojenja. Novi Sad: Fakultet tehničkih nauka.

European Commission. (2020). Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the council establishing the framework for achieving climate neutrality and amending Regulation (EU) 2018/1999 (European Climate Law). Brussel, Belgium.

European Environment Agency. (2021). Annual European Union greenhouse gas inventory 1990–2019 and inventory report 2021. Copenhagen, Denmark.

IPCC. (2006a). Chapter 10 Emissions From Livestock and Manure Management. 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. https://doi.org/http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/public/2006gl/index.html

IPCC. (2006b). Chapter 11 N2O Emissions From Managed Soils, and CO2 Emissions From Lime and Urea Application. 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. https://doi.org/http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/public/2006gl/index.html

IPCC. (2014). Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Core Writing Team, R.K. Pachauri and L.A. Meyer (eds.)]. Geneva, Switzerland.

Kaltschmitt, M., Hartmann, H., Hermann, H. (2016). Energie aus Biomasse. Wiesbaden: Springer Vieweg.

Ministarstvo rudarstva i energetike. (2021). Pristupljenono oktobar, 2021, https://mre.gov.rs/sites/default/files/registri/registar_PP_05.10.21.html#Sec_Biogas.

Ministarstvo zaštite životne sredine. (2017). Drugi izveštaj Republike Srbije prema Okvirnoj konvenciji UN o promeni klime. Beograd, Srbija. https://www.klimatskepromene.rs/wp-content/uploads/2017/12/Drugi-izvestaj-o-promeni-klime-SNC_Srbija.pdf

Ministarstvo zaštite životne sredine. (2020). Nacrt, Drugi dvogodišnji ažurirani izveštaj Republike Srbije prema Okvirnoj konvenciji UN o promeni klime. Beograd, Srbija. https://www.ekologija.gov.rs/sites/default/files/javne_rasprave/2020/Nacrt%20Drugog%20dvogodisnjeg%20izvestaja%20prema%20UNFCCC_javni%20uvid.pdf

Ogejo, J., Wildeus, S. (2010). Technical Note: Estimating Goat and Sheep Manure Production and their Nutrient Contribution in the Chesapeake Bay Watershed. Applied Engineering in Agriculture, 26(6), 1061-1065.

Republički hidrometeorološki zavod Srbije. (2021). Godišnji bilten za Srbiju. Beograd, Srbija. http://www.hidmet.gov.rs/data/klimatologija/ciril/2020.pdf.

Republički zavod za statistiku. (2021). Statistika stočarske proizvodnje. Pristupljeno Oktobar, 2021, ttps://data.stat.gov.rs/Home/Result/130202010208?languageCode=sr-Cyrl#.

Veljković, B., Koprivica, R., Radivojević, D., Mileusnić, Z. (2016). Upravljanje stajnjakom na farmamam muznih krava. Savremena poljoprivredna tehnika, 42(2), 85-94.

Zoranović, M., Potkonjak, V., Jan, T., Ivanišević, M. (2011). Problemi aerobnih i anaerobnih emisija gasova iz stočnog stajnjaka. Savremena poljoprivredna tehnika, 37(2), 119-224.