Opšti principi hitnog zbrinjavanja trovanja u ambulanti lekara opšte medicine – izazovi i prepreke

Marija ž Lazarevic

doi:10.5937/opmed0-44272

Marija ž Lazarevic Dom zdravlja Loznica

DOI: https://doi.org/10.5937/opmed0-44272

Ključne reči: trovanje, opšta medicina, akutno zbrinjavanje

Sažetak

Uvod. Blagovremeno prepoznavanje akutnog i hroničnog
trovanja, kao i farmakodinamskih mehanizama i patofiziologije
trovanja od izuzetnog je značaja u ambulanti opšte
medicine.
Cilj rada. Utvrditi stepen informisanosti i obrazovanosti
lekara na primarnom nivou zdravstvene zaštite o predviđenim
merama u slučajevima zbrinjavanja trovanja.
Metod. Lekarima zaposlenim u službi opšte medicine
na teritoriji Republike Srbije prosleđen je elektronski upitnik
’’Urgentno zbrinjavanje trovanja u ambulanti opšte medicine’’.
Upitnik se sastojao od 13 pitanja koja se odnose na iskustvo
ovih lekara u praksi.
Rezultati. Na primarnom nivou zdravstvene zaštite u
poslednjih pet godina registrovan je porast stope trovanja
lekovima, preparatima i biološkim supstancama sa 0,14 na
0,21, dok se trovanje supstancama nemedicinskog porekla
nalazi u značajnom padu sa 0,30 na 0,19 na 1000 stanovnika.
Iskustvo lekara zaposlenih u ambulanti opšte medicine vezano
za slučajeve aktuelnog i hroničnog trovanja pratili smo
posmatrajući upitnik u kojem se pokazalo da se 71,43% doktora
susretalo u praksi sa ovim stanjem. Lekari su se češće
susretali (41,07%) sa zadesnim slučajevima trovanja, dok se
(21,43%) više puta susrelo sa namernim trovanjem. Veći procenat
ovih slučajeva (44,65%) je zbrinjavano na licu mesta. O
postojanju Nacionalnog centra za kontrolu trovanja informisano
je 53,57%, a mere detoksikacije su poznate za 58,93%
lekara. Dodatno usavršavanje iz oblasti trovanja je poželjno
po mišljenju 75% lekara.
Diskusija. Unošenje otrova različitim putem u organizam
može biti uzrok smrti pacijenata ukoliko se pravovremeno
ne prepozna, pri prvom kontaktu lekara, u ambulanti opšte
medicine.
Zaključak. Informisanost i obrazovanost lekara u ambulanti
opšte medicine, kao i spremnost na dоdatno usavršavanje
pokazalo se kao važan faktor u zbrinjavanju pacijenata
koji se u slučajevima trovanja prvobitno obraćaju izabranim
lekarima za pomoć. Kontinuirano obrazovanje predstavlja
meru neophodnu za unapređenje kvaliteta pružanja zdravstvene
pomoći u slučajevima akutnih i hroničnih trovanja.

Reference

Zdravstveno-statistički godišnjak Republike Srbije. Beograd: Institut za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut“, 2021. Available from:: https://www.batut.org.rs/download/publikacije/pub2021a.pdf

Zdravstveno-statistički godišnjak Republike Srbije. Beograd: Institut za javno zdravlje Srbije “Dr Milan Jovanović Batut“, 2016. Available from: https://www.batut.org.rs/download/publikacije/pub201620180419.pdf

Ćirić T, Baralić K, Marić D, Javorac D, Đorđević AB, Miljaković EA, et al. Causes of acute poisoning with a fatal outcome in the Republic of Serbia in the period from 2010 to 2018. Arch Pharm 2022;72(Suppl 4):S593–S594.

Katić K, Stojadinović A, Mijatović V, Grujić M. Acute poisoning in children and adolescents hospitalized at the institute of child and youth health care of Vojvodina between 2015–2017. Med Pregl 2019;72(7-8):209–15.

Đorđević S, Perković Vukčević N, Antunović M, Kilibarda V, Vuković Ercegović G, Jović Stošić J, et al. Olanzapine poisoning in patients treated at the National Poison Control Centre in Belgrade, Serbia in 2017 and 2018: a brief review of serum concentrations and clinical symptoms. Arh Hig Rada Toksikol 2022;73(2):126–30.

Bulat P, Mandić-Rajčević S. Health risks due to the use of pesticides. In: Use of pesticides in plant production and environmental protection, 2019. p. 217–27.

Peričević-Medić S, Ljujić J, Mikov I, Španović M, Sakač S. Emergency carbon monoxide poisoning therapy for petroleum industry workers. Naučni časopis urgentne medicine HALO 194;2020;26(3):138–42.

Roksandić BI, Delić BS, Aracki NS, Petrović RD. Acute poisoning as urgent cases and care measures. ABC-časopis urgentne medicine 2020;20(1):11–9.

Ruhm, CJ. Corrected US opioid‐involved drug poisoning deaths and mortality rates, 1999–2015. Addiction 2018;113(7):1339–44.

Mégarbane B, Oberlin M, Alvarez C, Balen F, Beaune S, Bédry R, et al. Management of pharmaceutical and recreational drug poisoning. Ann Intensive Care 2020;10(1):157.

Medić SP, Ljujić J, Mikov I, Španović M, Sakač S. Urgentno zbrinjavanje trovanja ugljen monoksidom kod radnika naftne industrije. Naučni časopis urgentne medicine HALO 194 2020;26(3):138–42.

Banjac N, Maravić-Oplakan G, Vukadinović S. Acute poisoning by chemical agents in the Emergency Department in Banja Luka. ABC-časopis urgentne medicine 2008; 8(1-2):50–3.

Kuljančić D, Cvjetković-Bošnjak M. Pokušaj suicida u Covid 19 javnozdravstvenoj krizi. Timočki medicinski glasnik 2021;46(4):194–6.

Kostić E, Vujović M. Toksikološki izveštaji o trovanju pesticidima u jugoistočnom regionu Srbije tokom 2020. godine. XXVI savetovanje o biotehnologiji. Čačak, 2021. Zbornik radova. Univerzitet u Kragujevcu, Srbija, 2021;313–8.

Maksimović ŽM, Jović-Stošić J, Vučinić S, Perković-Vukčević N, Vuković-Ercegović G, Škrbić R, et al. Acute organophosphate and carbamate pesticide poisonings–a five-year survey from the National Poison Control Center Of Serbia. Drug Chem Toxicol 2023;46(1):113-121.

Andjelkovic M, Buha Đorđevic A, Antonijevic E, Antonijevic B, Stanic M, Kotur-Stevuljevic J, Bulat Z. Toxic effect of acute cadmium and lead exposure in rat blood, liver, and kidney. Int J Environ Res Public Health 2019;16(2):274.

Singh S, Li SSL. Phthalates: toxicogenomics and inferred human diseases. Genomics 2011;97(3):148–57.

Sree CG, Buddolla V, Lakshmi BA, Kim YJ. Phthalate toxicity mechanisms: An update. Comp Biochem Physiol C Toxicol Pharmacol 2023;263:109498.

Kovačević M, Baralić K, Djordjević AB, Ćurčić M, Miljaković EA, Bulat Z, et al. Acute poisonings by drugs used for the treatment of cardiovascular diseases in the Republic of Serbia. Arch Pharm 2022;72(Suppl. 4):S597–S598.