Constitutional and Normative Position of Belgrade as an Obstacle in the Exercise of Local Democracy
Abstract
During the last few decades, the reluctance to take significant steps in the reform of the territorial organization and local self-government system in Serbia had an adverse effect on both small and underdeveloped, as well as large and economically advanced municipalities and towns. In this paper, the author's intention is to show that the constitutional and legal position of the City of Belgrade, within the framework of a single-level and uniform system of local self-government, among other issues, prevents the implementation of various mechanisms of local democracy, regulated by Serbian laws. Trapped in such a system, Belgrade and its authorities remain completely distant from citizens. The inadequacy of formal mechanisms of local democracy which are incorporated into the legal solutions on the system of local self-government is primarily shown here on the example of the organization of city municipalities, which during the last twenty years have been completely devoid of self-governing characteristics, as well as the specific form of optionality in the establishment of local community units (mesne zajednice) at the level of the capital city. Solutions could be sought in comprehensive changes to the territorial organization and the system of local self-government, which, apparently, require changes to the Constitution, and which would enable the capital city to (at least) have the position of the second tier of local self-government. Belgrade's fitness to be more than a first-level unit of local self-government can be confirmed by a simple analysis of the tasks delegated to the City in certain areas, in which it already has the position of a second-tier administrative authority.
References
Council of Europe, European Commission for Democracy through Law [Venice Commission], Serbia: Urgent opinion on the Draft law on the referendum and the people’s initiative, 18 October 2021. CDL-AD(2021)033.
Dimitrijević, Momčilo. 1972. „Mesna zajednica - elemenat socijalističke demokratije.“ Zbornik Pravnog fakulteta u Nišu, 11 (27): 27-41.
Đulabić, Vedran, i Jerinić, Jelena. 2021. “Public Participation in Local Public Action in Croatia and Serbia.” In Democratic and Electronic Changes in Local Public Action in Europe: REvolution or E-volution?, eds. Marig Doucy et al, 111-129. Bayonne: Institut francophone pour la justice et la démocratie.
Đurić, Predrag. 2021. Na šta mislimo kada kažemo... Novi zdravstveni sistem. Beograd: Institut za filozofiju i društvenu teoriju.
Jerinić, Jelena, i Milosavljević, Bogoljub. 2019. „Normativna ovlašćenja organa lokalne samouprave u Srbiji." Pravni zapisi 10 (2): 399-412.
Milosavljević, Bogoljub, Popadić, Dragan, i Logar Svetlana. 2006. Učešće građana na lokalnom nivou – Analiza pravnog okvira i politike u Srbiji i drugim evropskim zemljama. Beograd: Stalna konferencija gradova i opština.
Milosavljević, Bogoljub. 2015. Dva veka lokalne samouprave u Srbiji: razvoj zakonodavstva 1804–2014. Beograd: Stalna konferencija gradova i opština.
Milosavljević, Bogoljub, and Jerinić, Jelena. 2015. "Territorial Organisation of the Republic of Serbia–Possibilities for Reform." Serbian Architectural Journal 7: 401-419.
Milosavljević, Bogoljub, and Jerinić, Jelena. 2016. "Status of Serbian towns in the light of recent efforts towards a national decentralisation strategy." Hrvatska i komparativna javna uprava: časopis za teoriju i praksu javne uprave 16 (1): 77-106.
Milosavljević, Bogoljub, i Jerinić, Jelena. 2017. Ustavnopravni položaj lokalne samouprave: Ustav Republike Srbije u uporednoj evropskoj perspektivi. Beograd: Stalna konferencija gradova i opština.
Milosavljević, Bogoljub, i Jerinić, Jelena. 2020. Komentar Zakona o lokalnoj samoupravi. Beograd: Službeni glasnik.
Mojsilović, Miloš. 2011. Neposredno učešće građana u upravljanju lokalnom zajednicom - Problemi, izazovi i preporuke za unapređenje procesa. Beograd: OSCE Mission to Serbia.
Pešović, Marija. 2019. „Gradske opštine u Republici Srbiji.” Pravni zapisi 1: 101-124.
Poslovnik o radu Skupštine Autonomne pokrajine Vojvodine [PS APV]. 2018. „Službeni list AP Vojvodine”, br. 60/2018 - prečišćen tekst.
Program za reformu sistema lokalne samouprave u Republici Srbiji za period od 2021. do 2025. godine [PRLS], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 73/2021)
Republički zavod za statistiku [RZS]. 2022. Prvi rezultati Popisa stanovništva, domaćinstva i stanova 2022, https://publikacije.stat.gov.rs/G2022/Html/G20221350.html, poslednji pristup 20. jula 2023.
Statut grada Beograda, „Službeni list grada Beograda”, br. 39/2008, 6/2010 i 23/2013, „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 7/2016 - odluka US i „Sl. list grada Beograda", br. 60/2019.
Uvalić, Milica, and Will Bartlett. 2021. Regional disparities and regional development policies in Serbia. Belgrade: Friedrich Ebert Stiftung.
Ustav Republike Srbije, „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 98/2006, 115/2021 (Amandmani I-XXIX) i 16/2022.
Vlatković, Milan. 1999. „Mesna zajednica: uređenje, problem i pravci.” Pravo - teorija i praksa, 16 (1): 15-26.
Vukelić, Zorica, ur. 2006. Neposredno učešće građana u javnom životu na lokalnom nivou. Beograd: Stalna konferencija gradova i opština.
Zakon o glavnom gradu [ZGG], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 129/2007, 83/2014 - dr. zakon, 101/2016 - dr. zakon, 37/2019, 111/2021 - dr. zakon.
Zakon o javnim preduzećima [ZJP], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 15/2016 i 88/2019.
Zakon o lokalnoj samoupravi [ZLS], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 129/2007, 83/2014 - dr. zakon, 101/2026 - dr. zakon, 47/2018 i 111/2021 - dr. zakon.
Zakon o lokalnim izborima [ZLI], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 14/2022.
Zakon o matičnim knjigama [ZMK], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 20/2009, 145/2014 i 47/2018.
Zakon o ozakonjenju objekata [ZOO], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 96/2015, 83/2018, 81/2020 - US, 1/2023 – US i 62/2023.
Zakon o planiranju i izgradnji [ZPI], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 72/2009, 81/2009 - ispravka, 64/2010 - US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 - US, 50/2013 - US, 98/2013 - US, 132/2014, 145/2014, 83/2018, 31/2019, 37/2019 – dr. zakon, 9/2020, 52/2021 i 62/2023.
Zakon o planskom sistemu Republike Srbije [ZPS], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 30/2018.
Zakon o potvrđivanju Dodatnog protokola Evropskoj povelji o lokalnoj samoupravi o pravu da se učestvuje u poslovima lokalnih vlasti [ZPDPEPLS], „Službeni glasnik Republike Srbije - Međunarodni ugovori”, br. 8/2018.
Zakon o referendumu i narodnoj inicijativi [ZRNI], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 111/2021 i 119/2021.
Zakonu o smanjenju rizika od katastrofa i upravljanju vanrednim situacijama [ZVS], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 87/2018.
Zakon o teritorijalnoj organizaciji Republike Srbije [ZTO], „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 129/2007, 18/2016, 47/2018 i 9/2020 - dr. zakon.