INTOLERANCIJA NA HRANU

  • Marijana Jandrić-Kočić Dom zdravlja Krupa na Uni, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina
Ključne reči: intolerancija, hrana, aditivi, enzimopatije

Sažetak


Intolerancija na hranu je neimunološki odgovor indukovan hranom ili komponentom hrane u dozi koja se normalno toleriše. Obuhvata pseudoalergijske i farmakološke efekte uzrokovane: salicilatima, biogenim aminima, sulfitima, natrijum glutamatom, bojama i konzervansima, zaslađivačima, ili enzimopatijama. U okviru ovog preglednog rada prikazana je patofiziologija, kliničke manifestacije, dijagnostikovanje i lečenje najučestalijih intolerancija na hranu. Prietraživanje literature je sprovedeno korišćenjem sledećih ključnih reči: intolerancija, hrana, aditivi, ugljeni hidrati i gluten u okviru PubMed, Emabase, Scopus, SCIndex i Hrčak za period od 2001. do 2022. godine. Na osnovu pregleda literature može se konstatovati da nedostatak standardizovanih testova uslovljava nesklad između percipirane prevalencije štetnih efekata povezanih s hranom, koji su izuzetno česti, i stvarne prevalencije neimunoloških reakcija na hranu unutar ovih događaja. Intolerancija na hranu se manifestuju u prvom redu gastrointerstinalnim, a zatim i ekstrainterstinalnim (neurološkim, kardiovaskularnim, respiratornim i dermatološkim) znakovima i simptomima. Dijagnoza zahteva detaljnu anamnezu, fizikalni pregled, kao i vođenje dnevnika ishrane i pojave simptoma, sprovođenje eliminacijske dijete i dvostruko slepih placebom kontrolisanih oralnih ekspozicijskih testova na hranu. Lečenje podrazumeva modifikaciju ishrane, suplementaciju i lečenje osnovnog stanja kod osoba sa sekundarnom intolerancijom.

Reference

1. Tuck CJ, Biesiekierski JR, Schmid-Grendelmeier P, Pohl D. Food Intolerances. Nutrients 2019; 11(7):1684. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6682924/

2. Lomer MCE. Review article: the aetiology, diagnosis, mechanisms and clinical evidence for food intolerance. Aliment Pharmacol Ther 2015; 41: 262-75. Dostupno na: https://doi.org/10.1111/apt.13041

3. Zopf Y, Baenkler HW, Silbermann A, Hahn EG, Raithel M. The differential diagnosis of food intolerance. Dtsch Arztebl Int 2009; 106(21):359-69; quiz 369-70; p following 370. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2695393/            

4. Gargano D, Appanna R, Santonicola A, De Bartolomeis F, Stellato C, Cianferoni A et al. Food Allergy and Intolerance: A Narrative Review on Nutritional Concerns. Nutrients 2021; 13(5):1638. Dostupno na: https://doi.org/10.3390/nu13051638                                                       

5. Jansson-Knodell C, White M, Lockett C, Xu H, Shin A. High prevalence of food intolerances among US internet users. Public Health Nutrition 2021; 24(3):531-5. Dostupno na: https://doi.org/10.1017/S1368980020003298                                                                  

6. Young E, Stoneham MD, Petruckevitch A, Barton J, Rona R. A population study of food intolerance. Lancet 1994; 343(8906):1127-30. Dostupno na:   https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7910231/

7. Woods R, Abramson M, Bailey M, Walters EH. International prevalences of reported food allergies and intolerances. Comparisons arising from the European Community Respiratory Health Survey (ECRHS) 1991–1994. Eur J Clin Nutr 2001; 55:298–304. Dostupno na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11360135/ 

8. Tivković R. Dijetetika. Medicinska naklada, Zagreb; 2002.

9. Lugović-Mihić L, Šešerko A, Duvančić T, Šitum M, Mihić J. Intolerancija na histamin.koje su moguće posljedice na koži. Acta Med Croatica 2012; 66:375-81. Dostupno na: https://hrcak.srce.hr/file/153161   

10. Comas-Basté O, Sánchez-Pérez S, Veciana-Nogués MT, Latorre-Moratalla M, Vidal-Carou MDC. Histamine Intolerance: The Current State of the Art. Biomolecules 2020; 10(8):1181. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7463562/              

11. Maintz L, Novak N. Histamine and histamine intolerance. Аm J Clin Nutr 2017; 85(5):1185–96. Dostupno na: https://academic.oup.com/ajcn/article/85/5/1185/4633007                                                                

12. Kovacova-Hanuskova E, Buday T, Gavliakova S, Plevkova J. Histamine, histamine intoxication and intolerance. Allergol Immunopathologia 2015; 43(5):498-506. Dostupno na: https://www.elsevier.es/en-revista-allergologia-et-immunopathologia-105-articulo-histamine-histamine-intoxication-intolerance-S0301054615000932         

13. Raithel M, Baenkler HW, Naegel A, Buchwald F, Schultis HW, Backhaus B et al. Significance of salicylate intolerance in diseases of the lower gastrointestinal tract. J Physiol Pharmacol 2005; 56(Suppl 5):89-102. Dostupno na: https://www.researchgate.net/publication/7519877_Significance_ of_salicylate_intolerance_in_diseases_of_the_lower_gastrointestinal_tract

14. Kęszycka PK, Lange E, Gajewska D. Effectiveness of Personalized Low Salicylate Diet in the Management of Salicylates Hypersensitive Patients: Interventional Study. Nutrients 2021; 13(3):991. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8003553/

15. Duthie GG, Wood AD. Natural salicylates: foods, functions and disease prevention. Food Funct 2011; 2(9):515-20. Dostupno na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21879102/             

16. Katzung BG, Masters SB, Trevor AJ. Temeljna i klinička farmakologija. Zagreb, Medicinska naklada; 2011.                                                                                                                      

17. Baenkler HW. Salicylate intolerance: pathophysiology, clinical spectrum, diagnosis and treatment. Dtsch Arztebl Int 2008; 105(8):137-42. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2696737

18. Skypala IJ, Williams M, Reeves L, Meyer R, Venter C. Sensitivity to food additives, vaso-active amines and salicylates: a review of the evidence. Clin Transl Allergy 2015; 5:34. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4604636/                             

19. Jandrić-Kočić MC. Stvarni i uočeni rizik: aditivi za hranu. Medicinski glasnik Specijalne bolnice za bolesti štitaste žlezde i bolesti metabolizma 'Zlatibor' 2021; 26(82):50-67. Dostupno na: https://scindeks.ceon.rs/article.aspx?artid=1821-19252182050J                                                                       

20. Vally H, Misso NL. Adverse reactions to the sulphite additives. Gastroenterol Hepatol Bed Bench 2012; 5(1):16-23. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4017440/                    

21. Martinis I. Nutritivna alergija. Medix 2004; 10(52):86-8. Dostupno na: https://hrcak.srce.hr/file/31749

22. Skypala IJ, Williams M, Reeves L, Meyer R, Venter C. Sensitivity to food additives, vaso-active amines and salicylates: a review of the evidence. Clin Transl Allergy 2015; 5:34. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4604636/            

23. Kronberg MT. Sulfite intolerance: A cause of tinnitus? Bioscience Hypotheses 2008; 1(4):185-8. Dostupno na: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1756239208000785               

24. Zhang X, Shoba Vincent A, Halliwell B,  Ping Wong K. A Mechanism of Sulfite Neurotoxicity. JBC 2004; 279(41):43035–45. Dostupno na: https://www.jbc.org/article/S0021-9258(20)77057-2/fulltext#relatedArticles                                 

25. Marshall KA, Reist M, Jenner P, Halliwell B. The neuronal toxicity of sulfite plus peroxynitrite is enhanced by glutathione depletion: implications for Parkinson's disease. Free Radic Biol Med 1999; 27(5-6):515-20. Dostupno na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10490270/                                                                              

26. Taliaferro PJ. Monosodium glutamate and the Chinese Restaurant Syndrome: a review of food additive security. J Environ Health 1995; 57(10):8. Dostupno na: https://go.gale.com/ps/i.do?p=HRCA&u=anon~7ca9a728&id=GALE|A17087836&v=2.1&it=r&sid=googleScholar&asid=004c9e8e%20

27. Bawaskar HS, Bawaskar PH, Bawaskar PH. Chinese Restaurant Syndrome. Indian J Crit Care Med 2017; 21(1):49-50. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5278591/                                  

28. Geha RS, Beiser A, Ren C, Patterson R, Greenberger PA, Grammer LC et al. Review of Alleged Reaction to Monosodium Glutamate and Outcome of a Multicenter Double-Blind Placebo-Controlled Study. J Nutrition 2000; 130(4):1058S–62S. Dostupno na: https://academic.oup.com/jn/article/130/4/1058S/4686672?login=false                      

29. Shahmohammadi M, Javadi M, Nassiri-Asl M. An Overview on the Effects of Sodium Benzoate as a Preservative in Food Products. Biotech Health Sci 2016; 3(3):e35084. Dostupno na: https://core.ac.uk/download/pdf/79464107.pdf               

30. Pacor ML, Di Lorenzo G, Martinelli N, Mansueto P, Rini GB, Corrocher R. Monosodium benzoate hypersensitivity in subjects with persistent rhinitis. Allergy 2004; 59(2):192-7. Dostupno na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14763933/           

31. Linke BGO, Casagrande TAC, Cardoso LAC. Food additives and their health effects: A review on preservative sodium benzoate. Afr J Biotechnology 2018; 17(10):306-10. Dostupno na: https://academicjournals.org/journal/AJB/article-full-text-pdf/D8CAD5D56203     

32. Vonk RJ, Reckman GA , Harmsen HJ, Priebe MG. Probiotics and Lactose Intolerance. In: Rigobelo EC editor. Probiotics [Internet]. London: Intech Open; 2012. Dostupno na: https://www.intechopen.com/chapters/39620                           

33. Malik TF, Panuganti KK. Lactose Intolerance. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls; 2022. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532285/                   

34. Catanzaro R, Sciuto M, Marotta F. Lactose intolerance: An update on its pathogenesis, diagnosis, and treatment. Nutr Res 2021; 89:23-34. Dostupno na: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0271531721000129                                  

35. Storhaug CL, Fosse SK, Fadnes LT. Country, regional, and global estimates for lactose malabsorption in adults: a systematic review and meta-analysis. Lancet Gastroenterol Hepatol 2017; 2(10):738-46. doi: 10.1016/S2468-1253(17)30154-1.

36. Misselwitz B, Butter M, Verbeke K, Fox MR. Update on lactose malabsorption and intolerance: pathogenesis, diagnosis and clinical management. Gut 2019; 68:2080-91. Dostupno na: https://gut.bmj.com/content/68/11/2080

37. Forsgård RA. Lactose digestion in humans: intestinal lactase appears to be constitutive whereas the colonic microbiome is adaptable. Am J Clin Nutr 2019; 110(2):273–9. Dostupno na: https://doi.org/10.1093/ajcn/nqz104                             

38. Latulippe ME, Skoog SM. Fructose malabsorption and intolerance: effects of fructose with and without simultaneous glucose ingestion. Crit Rev Food Sci Nutr 2011; 51(7):583-92. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3471321/

39. Wilder-Smith CH, Li X, Ho SS, Leong SM, Wong RK, Koay ES et al. Fructose transporters GLUT5 and GLUT2 expression in adult patients with fructose intolerance. United European Gastroenterol J 2014; 2(1):14-21. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4040801/                               

40. Langdon D, Stanley C, Sperling M. Hypoglycemia in the Infant and Child. 4th edition of Sperling’s Pediatric Endocrinology; 2013. Dostupno na: https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/hereditary-fructose-intolerance 

41. Fedewa A, Rao SS. Dietary fructose intolerance, fructan intolerance and FODMAPs. Curr Gastroenterol Rep 2014; 16(1):370. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3934501/  

42. Zugasti Murillo A, Estremera Arévalo F, Petrina Jáuregui E. Dieta pobre en FODMAPs (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols) en el síndrome de intestino irritable: indicación y forma de elaboración. Endocrinol Nutr 2016; 63:132–8. Dostupno na: https://www.elsevier.es/en-revista-endocrinologia-nutricion-english-edition--412-articulo-diet-low-in-fermentable-oligosaccharides-S2173509316000337                      

43. Lenhart A, Chey WD. A Systematic Review of the Effects of Polyols on Gastrointestinal Health and Irritable Bowel Syndrome. Adv Nutr 2017; 8(4):587-96. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5508768/                                                                 

44. Barrett JS, Gibson PR. Fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols (FODMAPs) and nonallergic food intolerance: FODMAPs or food chemicals? Therap Adv Gastroenterol 2012; 5(4):261-8. Dostupno na: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1756283X11436241                

45. Caballero B, Allen L, Prentice A. Encyclopedia of Human Nutrition Reference Work, Third Edition. Elsevier Academic Press, San Diego, CA; 2013. Dostupno na: https://www.sciencedirect.com/topics/pharmacology-toxicology-and-pharmaceutical-science/galactan                                                                                         

46. Diez-Sampedro A, Olenick M, Maltseva T, Flowers M. A Gluten-Free Diet, Not an Appropriate Choice without a Medical Diagnosis. J Nutr Metab 2019; 2019:2438934. Dostupno na: https://www.hindawi.com/journals/jnme/2019/2438934/                                                                 

47. Barbaro MR, Cremon C, Stanghellini V, Barbara G. Recent advances in understanding non-celiac gluten sensitivity. F1000Res 2018; 7:F1000 Faculty Rev-1631. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6182669/                                                             

48. Nucera E, Aruanno A, Ianiro G, Cammarota G, Gasbarrini A, Schiavino D. Wheat desensitization treatment in patients with gluten sensitivity. Postepy Dermatol Alergol 2018; 35(3):320-2. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6041720/ 

49. Serena G, D'Avino P, Fasano A. Celiac Disease and Non-celiac Wheat Sensitivity: State of Art of Non-dietary Therapies. Front Nutr 2020; 7:152. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7506149/

50. Roszkowska A, Pawlicka M, Mroczek A, Bałabuszek K, Nieradko-Iwanicka B. Non-Celiac Gluten Sensitivity: A Review. Medicina (Kaunas) 2019; 55(6):222. Dostupno na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6630947/

Objavljeno
2022/10/09
Rubrika
Pregledni rad