DA LI JE ZNANJE O DIJABETES MELITUSU PREDUSLOV OPTIMALNE SAMONEGE I KONTROLE OVE BOLESTI?

  • Marijana Jandrić-Kočić Dom zdravlja Krupa na Uni, Republika Srpska
Ključne reči: Dijabetes melitus, samonjega, znanje, edukacija

Sažetak


Dijabetes melitus (engl. Diabetes mellitus - DM) predstavlja najčešću endokrinološku bolest savremenog doba pandemijskih razmera. Osobe s DM imaju povećan rizik od prerane smrti uzrokvane kardiovaskularnim i ostalim bolestima u odnosu na opštu populaciju. Znanje obolelih o DM uključuje niz uverenja o različitim aspektima bolesti koje su oboleli prikupili tokom svog života, pre i posle dijagnoze. Ovo znanje predstavlja značajan kognitivni faktor koji može uticati na prilagođavanje osobe na bolest, tok bolesti i njeno lečenje. U okviru ovog preglednog rada ispitano je da li je znanje o DM preduslov optimalne samonege i kontrole ove bolesti. Pretraživanje literature sprovedeno je korištenjem sledećih ključnih reči: dijabetes melitus, samonega, znanje i edukacija u okviru PubMed, Emabase, Scopus, SCIndex i Hrčak za razdoblje od 2001. do 2024. godine. Najveći broj istraživanja o znanju obolelih o DM koristilo je Upitnik znanja o dijabetesu (engl. Diabetes knowledge questionnaire - DKQ s 24 stavke). Kod obolelih od DM tipa 1 i DM tipa 2, koji su učestvovali u ovim istraživanjima, uočeno je deficitarno znanje o DM koje autori dovode u vezu s suboptimalnim vrednostima glukoze u krvi, visokim morbiditetom i mortalitetom. Porodična istorija DM, mlađa životna dob i fakultetsko obrazovanje su identifikovani kao nezavisni prediktori optimalnog znanja obolelih od DM u većini istraživanja. Rutinska procena nivoa znanja obolelih o DM putem standardizovanih upitnika, prateća identifikacija vulnerabilnih grupa i njihova edukacija omogućila bi unapređenje znanja oboljelih od DM i usvajanje veština neophodnih u aktivnostima samonege.

Reference

Zuñiga JA, Huang YC, Bang SH, Cuevas H, Hutson T, Heitkemper EM, et al. Revision and Psychometric Evaluation of the Diabetes Knowledge Questionnaire for People with Type 2 Diabetes. Diabetes Spectr 2023; 36(4):345–353. doi: 10.2337/ds22-0079.

Szymona-Pałkowska K, Janowski K, Pedrycz A, Mucha D, Ambroży T, Siermontowski P. Knowledge of the Disease, Perceived Social Support, and Cognitive Appraisals in Women with Urinary Incontinence. BioMed Research International. 2016:3694792. doi:10.1155/2016/3694792.

Association AD. Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care. 2013;36(Supplement 1):S67-S74. doi: 10.2337/dc13-S067.

Snježana Popović-Pejičić i saradnici. Savremni stavovi u liječenju dijabetes melitusa tipa 2. Banja Luka: Medicinski fakultet Univerzitet u Banjoj Luci; 2021.

Jevremović O, Radević S, Kocić S, Radovanović S, Radovanović J, Selaković V, et al. Epidemiološke karakteristike dijabetes melitusa u srpskim sredinama na Kosovu i Metohiji. Glasnik javnog zdravlja. 2022;96(2):165- 77. doi: 10.5937/serbjph2202165J

Association AD. Professional Practice Committee; 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes—2022. Diabetes Care. 2022:45(Supplement_1):S17–S38. doi: 10.2337/dc22-S002

Rosenquist KJ, Fox CS. Mortality Trends in Type 2 Diabetes. In: Cowie CC, Casagrande SS, Menke A, et al., editors. Diabetes in America. 3rd edition. Bethesda (MD): National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (US); 2018 Aug. CHAPTER 36. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK568010/

Požar H, Simin D. Strukturirano obrazovanje bolesnika s dijabetesom: pregled organizacijskih i metodoloških strategija i čimbenika uspjeha. Sestrinska reč. 2021; 24(83):19-25. doi: 10.5937/sestRec2183019P

Nisar N, Khan IA, Qadri MH, Sher SA. Knowledge and Risk assessment of diabetes mellitus at primary care level: A Preventive approach required combating the disease in a developing country. Pak J Med Sci 2008; 24(5):667-72. Available at: https://www.pjms.com.pk/issues/octdec108/article/article5.html

Singh KB, Nnadozie MC, Abdal M, Shrestha N, Abe RAM, Masroor A, et al. Type 2 Diabetes and Causes of Sudden Cardiac Death: A Systematic Review. Cureus. 2021;13(9):e18145. doi: 10.7759/cureus.

Moraes NM, Souza GFP, Brito FI, Antonio Júnior ME, Cipriano AE. Knowledge and self-care in diabetes mellitus and their correlations with sociodemographic, clinical and treatment variables. Diabetes Updates. 2020; 6:1-6. DOI:10.15761/DU.1000145

Murata GH, Shah JH, Adam KD, Wendel CS, Bokhari SU, Solvas PA, et al. Factors affecting diabetes knowledge in Type 2 diabetic veterans. Diabetologia. 2003; 46:1170–1178. doi: 10.1007/s00125-003-1161-1

Ferreira PL, Morais C, Pimenta R, Ribeiro I, Amorim I, Alves SM, et al. Knowledge about type 2 diabetes: its impact for future management. Front Public Health. 2024;12:1328001. doi: 10.3389/fpubh.2024.1328001

Chen CC, Chen CL, Ko Y. The Misconceptions and Determinants of Diabetes Knowledge in Patients with Diabetes in Taiwan. J Diabetes Res. 2020;2020:2953521. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7321513/

Lim PC, Rajah R, Lee CY, Wong TY, Tan SSA, Karim SA. Systematic Review and Meta-Analysis of Diabetes Knowledge among Type 2 Diabetes Patients in Southeast Asia. Rev Diabet Stud; 2021:17(2):82-89. doi: 10.1900/RDS.2021.17.82.

Ministartsvo zdravlja Republike Srbije. Uredba o nacionalnom programu prevencije i rane detekcije tipa 2 dijabetesa. Beograd: Službeni glasnik Republike Srbije, br. 17/2009.

Alsolais AM, Bajet JB, Alquwez N, Alotaibi KA, Almansour AM, Alshammari F et al. Predictors of Self-Assessed and Actual Knowledge about Diabetes among Nursing Students in Saudi Arabia. J Pers Med. 2023; 13(1):57. doi:10.3390/jpm13010057.

Fitzgerald JT, Funnell MM, Anderson RM, Nwankwo R, Stansfield RB, Piatt GA. Validation of the Revised Brief Diabetes Knowledge Test (DKT2). Diabetes Educ. 2016; 42(2):178-87. doi: 10.1177/0145721715624968.

Zowgar AM, Siddiqui MI, Alattas KM. Level of diabetes knowledge among adult patients with diabetes using diabetes knowledge test. Saudi Med J. 2018; 39(2):161-168. doi: 10.15537/smj.2017.2.21343

Alexandra A. Garcia, Evangelina T. Villagomez, Sharon A. Brown, et al. The Starr County Diabetes Education Study: Development of the Spanish-language diabetes knowledge questionnaire. Diabetes Care. 2001; 24(1):16–21. doi:10.2337/diacare.24.1.16

Hsieh MH, Chen YC, Ho CH, Lin CY. Validation of Diabetes Knowledge Questionnaire (DKQ) in the Taiwanese Population — Concurrent Validity with Diabetes-Specific Quality of Life Questionnaire Module. Diabetes Metab Syndr Obes. 2022; 15:2391-403. doi: 10.2147/DMSO.S369552.

Bustos R, Barajas A, López G, Sánchez E, Palomera R, Islas J. Conocimientos sobre diabetes mellitus en pacientes diabéticos tipo 2 tanto urbanos como rurales del occidente de México. Arch Med Fam. 2007; 9:147-155. Available at: https://www.medigraphic.com/pdfs/medfam/amf-2007/amf073e.pdf

Cántaroa K, Jaraa JA, Taboada M, Mayta-Tristánc P. Asociación entre las fuentes de información y el nivel de conocimientos sobre diabetes en pacientes diabéticos tipo 2. Endocrinología y Nutrición. 2016;63(5):202-211. doi: 10.1016/j.endonu.2016.01.005

Zakiudin A, Irianto G, Badrujamaludin A, Rumahorbo H, Susilawati S. Validation of the Diabetes Knowledge Questionnaire (DKQ) With an Indonesian Population in the 4th International Seminar on Global Health. KnE Medicine. 2022:99–108. doi: 10.18502/kme.v2i2.11072

Fenwick EK, Xie J, Rees G, Finger RP, Lamoureux EL. Factors Associated with Knowledge of Diabetes in Patients with Type 2 Diabetes Using the Diabetes Knowledge Test Validated with Rasch Analysis. Plos One. 2013; 8(12):e80593. doi: 10.1371/journal.pone.0080593.

Phoosuwan N, Ongarj P, Hjelm K. Knowledge on diabetes and its related factors among the people with type 2 diabetes in Thailand: a cross-sectional study. BMC Public Health.2022; 22:2365. doi: 10.1186/s12889-022-14831-0

Velázquez López L, Muñoz Torres AV, Medina Bravo PG, Escobedo de la Peña J. Inadequate diabetes knowledge is associated with poor glycemia control in patients with type 2 diabetes. Aten Primaria. 2023; 55(5):102604. doi:10.1016/j.aprim.2023.102604.

Chinnusamy M, Geddam SD, Janakiraman S. Assessment of level of awareness of diabetes mellitus and its complications in diabetic patients- A questionnaire-based study in a tertiary care centre. JMSCR. 2022; 10(12):6-14. doi: 10.18535/jmscr/v10i12.02 Available at: https://jmscr.igmpublication.org/v10-i12/2%20jmscr.pdf

Chrysi M, Vaidakis D, Gamvrouli M, Kapritsou M. Adaptation and Validation of Diabetes Knowledge Questionnaire (DKQ- 24 item) within Greek Population. Health & Research Journal. 2022;8(2):111–18. Available at: https://doi.org/10.12681/healthresj.27207

Larasati LA, Andayani TM, Kristina SA. Hubungan Tingkat Pengetahuan terhadap Outcome Klinik Pasien Diabetes Melitus Tipe 2. JMPF. 2019; 9(2):101-08. doi:10.22146/jmpf.43489 Available at: https://jurnal.ugm.ac.id/jmpf/article/view/43489/pdf

Zahedi M, Dehvan F, Albatineh AN, Gheshlagh GR. Knowledge of Type II Diabetic Patients About Their Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis. Advances in Nursing & Midwifery. 2020; 29(1):36–43. Available at: https://journals.sbmu.ac.ir/en-jnm/article/view/28777

Shrestha N, Yadav SB, Joshi AM, Patel BDP, Shrestha J, Bharkher DL. Diabetes Knowledge and Associated Factors among Diabetes Patients in Central Nepal. International Journal of Collaborative Research on Internal Medicine & Public Health. 2015; 7(5):82-91. Available at: https://internalmedicine.imedpub.com/diabetes-knowledge-and-associated-factors-among-diabetes-patients-in-central-nepal.pdf

Sheleme T, Bekele F, Olika W. Diabetes Knowledge and Associated Factors among Adult Diabetic Patients in Southwest Ethiopia. Diabetes Metab Disord. 2022;9(1):100044. doi:10.24966/DMD-201X/100044

Ćačić M. Znanje i samoučinkovitost kao prediktivni čimbenici regulacije šećerne bolesti tipa 2, doktorska disertacija. Zagreb: Sveučilište u Zagrebu, Medicinski fakultet; 2022. Dostupno na: https://repozitorij.mef.unizg.hr/islandora/object/mef%3A4780/datastream/PDF/view

Bukhsh A, Khan TM, Sarfraz Nawaz M, Sajjad Ahmed H, et al. Association of diabetes knowledge with glycemic control and self-care practices among Pakistani people with type 2 diabetes mellitus. Diabetes Metab Syndr Obes. 2019; 12:1409-17. doi: 10.2147/DMSO.S209711

Eva Menino EG, Maria dos AD, Maria Clarisse CL. Validation of Diabetes Knowledge Questionnaire (DKQ) in the Portuguese Population. Diabetes Obes Int J 2017; 2(S1):000S1-002. Available at: https://medwinpublishers. com/DOIJ/DOIJ16000S1-002.php?id=3

Owusu BA, Ofori-Boateng P, Forbes A, Doku DT. Knowledge of young people living with type 1 diabetes and their caregivers about its management. Nurs Open. 2023; 10(4):2426-38. doi: 10.1002/nop2.1498.

Digkliou L, Kazakos K, Kotsa K, Goulis DG. Disease-specific knowledge and lifestyle behavior in patients with diabetes mellitus. 2003; 1(1):29–32. doi: 10.1016/j.obmed.2015.12.005

Objavljeno
2025/02/12
Rubrika
Pregledni rad