ALTERNATIVNE UMETNIČKE PRAKSE IZMEĐU MOĆI DRŽAVE I GRANICA SLOBODE
Sažetak
Polazeći od stava Teodora Adorna da se društvenost umetnosti pokazuje preko njenog asocijalnog karaktera, rad se bavi sociološkom analizom alternativnih umetničkih praksi i njihovih socijalnih granica i dometa. Povezane sa sasvim određenim društvenim kontekstom, uz jasno afirmisan otklon ne samo od glavnih tokova oficijelne, elitne umetnosti (umetničkog formalizma) već i od dominantne kulture i vladajućih društvenih vrednosti, alternativne umetničke prakse u ovom radu promišljaju se u kontekstu kritičke kulturne kontrajavnosti, pozicionirane između formalnih i simboličkih moći države, s jedne strane, i lične/stvaralačke i društvene slobode umetnika i recipijenata, s druge strane. U prvom delu rada načinjen je opšti osvrt na transformacije u sferi umetničke kreacije, recepcije i vrednovanja, koje su počele da se afirmišu u zapadnim društvima naročito početkom 20. veka naovamo, kao i na propitivanje njihovih najvažnijih društvenih funkcija. Na tragu postojećih istraživanja, korišćenjem sekundarnih izvora podataka, u nastavku rada pristupa se prikazu andergraund muzičke scene i alternativnih stilova života mladih u zapadnim društvima, kao i onih izniklih pod uticajem širenja zapadne popularne kulture i umetnosti u autoritarnim režimima pojedinih muslimanskih zemalja Bliskog istoka, severne Afrike i jugoistočne Azije. Iako još uvek sporadične, prilično marginalizovane i režimski kontrolisane, ove alternativne umetničke prakse mladih doprinose transkulturnoj komunikaciji, kreativnoj i vrednosnoj sinergiji, postepeno relativizujući krute društvene okvire i sisteme vrednovanja unutar različitih društava (zapadnih i arapsko-islamskih), ali i između njih.
Reference
Adorno, T. V. (1979). Estetička teorija. Beograd: Nolit.
Adler, A. (1979). Superiority and Social Interest. New York: W. W. Norton & Company.
Aslan, R. (2008). Rock the Mullahs: Can heavy metal music help transform the Middle East? Slate. Posećeno 20. 7. 2021. URL: https://slate.com/culture/2008/07/mark-levine-s-heavy-metal-islam.html.
Becker, H. (2009). Svjetovi umjetnosti. Zagreb: Jasenski i Turk.
Benjamin, W. (1974). Eseji. Beograd: Nolit.
Božilović, N. (2009). Izvan glavnog toka: Sociologija muzičkih potkultura. Niš: NKC.
Božilović, N. (2006). Kič kultura. Niš: IP Zograf, Biblioteka EST/ETIKA.
Božilović, N. (2016). Ogledi o popularnom. Niš: Filozofski fakultet.
Božilović, N. (2017). Preobražaji umetnosti i novi teorijski diskursi. Godišnjak Fakulteta za kulturu i medije, IX (9): 271‒296.
DiMaggio, P. (1987). Classification in art. American Sociological Review, 52(4): 440–455.
Dragićević Šešić, M. (2012). Umetnost i alternativa. Drugo dopunjeno izdanje. Beograd: FDU/Clio.
Dragićević Šešić, M. (2018). Umetnost i kultura otpora. Beograd: Institut za pozorište, film, radio i televiziju, Fakultet dramskih umetnosti: Clio.
Fisk, Dž. (2001). Popularna kultura. Beograd: Clio.
Fraser N. (1990). Rethinking the Public Sphere: A Contribution to the Critique of Actually Existing Democracy. Social Text, no. 25/26: 56‒80.
Griswold, W. (2004). Cultures and Societies in a Changing World. Second edition. Thousand Oaks, CA: Pine Forge Press.
Hebdidž, D. (1980). Potkultura – značenje stila. Beograd: Rad.
Jay Reedy, W. (1986). Art for Society's Sake. Louis de Bonald's Sociology of Aesthetics and the Theocratic Ideology. Proceedings of the American Philosophical Society, 130(1): 101‒129.
Kluge A., & Negt O. (2016). Public Sphere and Experience. London: Verso.
LeVine, М. (2008a). Heavy Metal Islam: Rock, Resistance, and the Struggle for the Soul of Islam. New York: Three Rivers Press.
LeVine, M. (2008b). How heavy metal is working its way into Islam. NPR. Posećeno 22. 7. 2021. URL: https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=92421152.
Majewska, E. (2019). Art as counterpublics? Modes of resistance in contemporary culture. Przegląd Kulturoznawczy, 3(41): 271‒286.
Mojsi, D. (2012). Geopolitika emocija. Kako kulture straha, poniženja i nade utiču na oblikovanje sveta. Beograd: Clio.
Official site of Iranian Rock band O-HUM. Posećeno 15. 7. 2021, URL:
http://www.o-hum.com/
Peterson, R. A., & Kern, R. M. (1996). Changing Highbrow Taste: From Snob to Omnivore. American Sociological Review, 61(5): 900–907.
Petković, J. (2020) Savremeno društvo i kulturne promene. Niš: Filozofski fakultet.
Prnjat, B. (2006). Uvod u kulturnu politiku. Beograd: Stylos.
Schmutz, V. (2009). The Classification and Consecration of Popular Music: Critical Discourse and Cultural Hierarchy. Rotterdam: ERMeCC, Erasmus Research Centre for Media, Communication and Culture.
Sen-Žan-Polen, K. (1999). Kontrakultura: Sjedinjene Američke Države, šezdesete godine: rađanje novih utopija. Beograd: Clio.
Van Nieuwkerk, K., LeVine, M. & Stokes, M. (ed.) (2016). Islam and Popular Culture. Austin: University of Texas Press.
Warner, M. (2002). Publics and Counterpublics. London: The MIT Press, Cambridge.
Weintraub, A. (ed.) (2011). Islam and Popular Culture in Indonesia and Malaysia (Media, Culture and Social Change in Asia Series). London and New York: Routledge.
- Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dijele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.
- Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.
- Autorima je dozvoljeno i podstiču se da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) prije ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmjeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka (Vidi Efekti otvorenog pristupa).