ŠTA JESTE „REPUBLIKANIZAM”?

REPUBLIKA KAO „FORMA VLASTI” I REPUBLIKA KAO „FORMA VLADAVINE”

  • Aleksandar Savanović Univerzitet u Banjoj Luci, Fakultet političkih nauka,
Ključne reči: Republikanizam, vladavina, vlast, republika

Sažetak


U ovom tekstu analiziramo značenje riječi „republika” i „republikanizam”. U pitanju su klasični politički pojmovi, koji se vijekovima upotrebljavaju kako u naučnostručnoj literaturi, tako i u političkoj praksi i kolokvijalnom govoru. Ipak, da li je sasvim jasno i nedvosmisleno šta te riječi označavaju? Može li se destilovati jedan jedinstven smisao i značenje riječi republika/republikanizam. Kako razumjeti i opravdati intenzivnu savremenu naučnu diskusiju na tu temu? Generalno posmatrano, moguće je slijediti tri matrice za definisanje: prvo, moguće je analizirati različite teorije republikanizma, kakve npr. imamo u djelima Machiavellija, Kanta, itd. Drugo, moguće je analizirati različite istorijske forme koje je republika imala u stvarnosti, poput npr. rimske republike, Venecije ili USA. Treće, moguće je analizirati različite doktrine republikanizma, kakve su npr. liberalni republikanizam ili civic republicanism. Intencija ovog teksta jeste da se na osnovu ovih klasifikacija i njihove komparativne analize, pokušaju tako dobijeni modeli provući kroz modifikovanu kantijansku diferenciju između „forme vladavine” i „forme vlasti” i tako destilovati jedan precizniji pojam republike i republikanizma.

Biografija autora

Aleksandar Savanović, Univerzitet u Banjoj Luci, Fakultet političkih nauka,

Politikologija

vanredni profesor

Reference

Abbot, Frank. (1963). A history and description of Roman political institutions. Noble Printers. New York.

 

Ackerman, Bruce. (2010). The decline and fall of the American republic. Harvard University Press. 

 

Alexander, Michael. (2006). „Law in the Roman Republic”.  A companion to the Roman Republic (ed: Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx). Blackwell Publishing. Oxford. Pp: 236‒255.

 

Altiser, Luj. (2003). „Teorija i politička praksa”. Prelom. 5(3). Beograd. pp.7‒27.

 

Bellamy Richard. (2007). Political constitutionalism: a republican defence of the constitutionality of democracy. Cambridge University Press.

 

Blunt, David. (2020). The case for epistocratic republicanism. Politics, 40 (3): pp. 363‒376.

 

Carrington, Dorothy. (1976). „The Corsican constitution of Pasquale Paoli (1755–1769”. The English Historical Review, Volume LXXXVIII, Issue CCCXLVIII, July 1973, Pages 481–503

 

Chambers, D., Pullan, B. (2001). Venice. University of Toronto Press. Toronto. The Constitution of United States. Dostupno na: https://www.archives.gov/founding-docs/constitution-transcript. Pristupljeno: 25. 3. 2021.

 

Deniaux, Elizabeth.  (2006). „Patronage”.  A Companion to the Roman Republic. (ed: Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx). Blackwell Publishing. Oxford. Pp: 401‒419.

 

Dil Šarl. (2019). Mletačka republika. Venecija, republika patricija. Evoluta. Beograd.

 

Duncan, K. (2006). Reforming republicanism in ninteen-century Britain. Honohan, Jennings (ed), 2006: 41‒52.

 

Edelstein, Dan. (2009). The Terror of Natural Right – Republicanism, the Cult of Nature and the French Revolution. The University of Chicago Press. Chicago.

 

Everdell, William R. (2000), The End of Kings: A History of Republics and Republicans. University of Chicago Press. Chicago.

 

Đurić, Miloš (1983). „Periklova nadgrobna besjeda”. Istorija starih Grka do smrti Aleksandra Makedonskog. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. Beograd: str. 142‒147.

 

Foster, Herbert Darling. (1908). „Calvin's Programme for a Puritan State in Geneva, 1536‒1541”. The Harvard Theological Review. 1(4). pp. 391‒434 .

 

Fritz, Christian G. (2008). American Sovereigns. The People and America's Constitutional Tradition Before the Civil War. Cambridge University Press. Cambridge.

 

Gleason Elisabeth. (1993). Gasparo Contarini: Venice, Rome and Reform. Berkeley.

 

Goldford, Dennis. (2005). The American Constitution and the Debate over Originalism. Cambridge University Press. Cambridge.

 

Griffin, Stephen M. (1996). American Constitutionalism. Princeton University Press. Princeton. 

 

Grubiša, Damir. (1998). „Kako čitati 'Vladara' ”.  Vladar. Globus. Zagreb.

 

Gruen, Erich S. (2006). „Romans and Others”. A Companion to the Roman Republic. (ed: Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx). Blackwell Publishing. Oxford. Pp: 457‒477.

 

Haakonssen, Knud. (1995). „Republicanism”“. A Companion to Contemporary Political Philosophy. Robert E. Goodin, Philip Pettit (ed). Cambridge. Blackwell.

 

Hammersley Rachel. (2020). Republicanism: An Introduction. Polity Press. Cambridge.

 

Hayek Friedrich. (2013).  Law, Legislation and Liberty.  Routledge. London.

 

Honohan,  Iseult. (2002). Civic Republicanism. Routledge. London.

 

Honohan, I., Jennings, J. (ed). (2006). Republicanism in Theory and Practice. Routledge. London.

 

Horowitz, M.C. (2005), „Republic”, New Dictionary of the History of Ideas, vol.5. Charles Scribner's Sons. Detroit.

 

Janeković-Römer, Z. (1999). Okvir slobode. Dubrovačka vlastela između srednjovjekovlja i humanizma. Zavod za povijesne znanosti HAZU. Dubrovnik.

 

Янин В.Л. (ур.). (2007). Великий Новгород. История и культура IX‒XVII веков. Энциклопедический словарь. Нестор. Санкт Петербург.

 

Jehne, Martin. (2006). „Methods, Models, and Historiography”. A companion to the Roman republic (ed: Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx). Blackwell Publishing. Oxford. Pp: 3‒28. 

 

Jennings, J. (2006).  Two philosophers of the French Republic. (in: Honohan,Jennings (ed): 53‒66).

 

Jones, Nicholas. (2008). Politics and society in Ancient Greece. Praeger Publishers. Westport.

 

Kant, I. (2020). Pravno-politički spisi. Politička kultura. Zagreb.

 

Kant, I. (2007). Zasnivanje metafizike morala. Dereta. Beograd.

 

Kant, I. (1996). Prema vječnom miru. Politička misao, XXXIII (1): 3—9.

 

Kommers, Donald P., Finn, John E., Jacobhsohn, Gary J. (2009). American Constitutional Law. The Rowman & Littlefield Publishing Group. Plymuth. 

 

Костомаров Н.И. (1994). Русская республика История Новгорода, Пскова и Вятки. „Чарли”. Смоленск.

 

Kromkowski, Charles. (2002). Recreating the American Republic. Cambridge university press. Cambridge.

 

Linott, Andrew (2003). The constitution of the Roman Republic. Oxford University Press. Oxford.

 

Machiavelli, N. (1998). Vladar. Nakladni zavod Globus. Zagreb.

 

Martin, John, Romano, Dennis (ed). (2000). Venice Revisted. The History and Civilisation of an Italian City-State 1297‒1797. The John Hopkins University Press. Baltimore.

 

Maynor, J. (2003). Republicanism in the Modern World. Polity Press, Cambridge.

 

McAffee, Thomas B., Bybee, Jay S., Bryant, Christopher A. (2006). Powers reserved for the people and the states: a history of the Ninth and Tenth Amendments. Preager Publishers. Westport. 

 

McCormick, John. (2003). „Machiavelli against Republicanism”. Political Theory. 31(5). pp. 615‒645.

 

McGoldrick, Jammes. (2005). Limits on states: a reference guide to the United States Constitution. Praeger Publishers. Westport. 

 

Molnar, Aleksandar. (2012). „Romantičarski republikanizam Žan-Žaka Rusoa i ženevska republika.” Političke perspektive, 2(3): str. 7‒21. 

 

Monter William. (1979). „Historical Demography and Religious History in Sixteenth-Century Geneva”. The Journal of Interdisciplinary History. 9(3). pp. 399‒427.

 

Mouritsen, P. (2006). Four models of republican liberty and self-government. (in: Honohan,Jennings (ed): 17‒38.

 

Muir, Edward. (2000). „Was There Republicanism in the Reaissance Republics?” Venice Revisted. The History and Civilisation of an Italian City-State 1297‒1797. (ed: John Martin, Dennis Romano). The John Hopkins University Press. Baltimore. pp: 137‒166.

 

North, John A. (2006). „The Constitution of the Roman Republic”. A companion to the Roman republic (ed: Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx). Blackwell Publishing. Oxford. Pp: 256‒277.

 

North, Michael. (2015). „The Hanseatic League in the Early Modern Period”. A Companion to the Hanseatic League (ed: Harreld Donald). Brill. Boston.

 

Pavlović, Vukašin. (2007). „Makijaveli: republikanizam i tehnologija vlasti”. Godišnjak Fakulteta političkih nauka. Beograd. pp. 45‒80.

 

Pettit, P. (1997). Republicanism – A Theory of Freedom and Government. Clarendon Press. Oxford.

 

Pettit, P. (2012). On the People's Terms – A Republican Theory and Model of Democracy. Cambridge University Press. Cambridge.

 

Pii, Eluggero. (2002). „Republicanism and Commercial Society in Eighteenth-century Italy”. (Skinner, Q., (ed) van Gelderen M.). Republicanism – A Shared European Heritage; vol II: The Values of Republicanism in Early Modern Europe. Cambridge University Press. pp. 249‒274.

 

Popper Karl, (1993). Otvoreno društvo i njegovi neprijatelji. Bigz. Beograd.

 

Quill, L. (2006). Liberty after liberalizm – civic republicanism in a global age. Palgrave Macmillan. New York.

 

Regent Nikola. (2002). Popper i atenska demokracija. Politička misao, XXXIX(3): 20‒41.

 

Rösch Gerhard. (2000). „The Serrata of The Great Council and Venetian Society 1286‒1323”. Venice Revisted. The History and Civilisation of an Italian City-State 1297‒1797. (ed: John Martin, Dennis Romano). The John Hopkins University Press. Baltimore. pp: 67‒87.

 

Sandel, M. (1996). Democracy's Discontent – America in Search of a Public Philosophy. The Belknap Press. Cambridge, Massachusetts.

 

Savanović, A. (2019). Teorija Republike. Banjaluka: Fakultet političkih nauka

 

Savanović, A. (2011). "Makijevelistički zaokret tradicionalne političke paradigme: od etike ka praktičnopolitičkim tehnikama". Filozofski godišnjak. 7(7). Banja Luka: pp.189-230

 

Schwarzmall, John. (2006). „Republican theory and democratic transformation”. Republicanism in Theory and Practice. Honohan, I., Jennings, J. (ed). Routledge. London. Pp. 140‒153. 

 

Sealey, Raphael. (1987). The Athenian Republic. Democracy or the rule of law?. University Park. London.

 

Shotter, David. (1994). The Fall of the Roman Republic. Routledge. London.

 

Silvestrini Gabrielle. (2007). „Le républicanisme de Rousseau mis en contexte: le cas de Genève”. Les Études philosophiques. 83(4), pp: 519‒541.

 

Sinclair, R.K. (1991). Democracy and participation in Athens. Cambridge university press. New York.

 

Skinner, Q., van Gelderen M. (ed). (2002). Republicanism – A Shared European Heritage; vol I: Republicanism and Constitutionalism in Early Modern Europe. Cambridge University Press. 

 

Skinner, Q., van Gelderen M. (ed). (2002). Republicanism – A Shared European Heritage; vol II: The Values of Republicanism in Early Modern Europe. Cambridge University Press.

 

Stanić, Damjan. (2021). Realizacija Rousseauovog (demokratskog) republikanizma u političkom poretku (demokratske) republike Korzike (1755–1769)? Političke perspektive, 11 (1): pp.75‒94.

 

Straumann, Benjamin. (2011). Constitutional thought in the late Roman republic. History of political thought. 32 (2).

 

Struve, V., Kalistov, D. (2006). Stara Grčka. Book&Marso. Subotica.

 

Thorley, John. (2004). Athenian democracy. Routledge. London.

 

Viroli, M., Bobbio, N. (2002). The Idea of the Republic. Polity Press. Cambridge.

 

Volkman-Schluck, Karl Heinz (1974). „Porijeklo pravne države u ideji slobode”. Politička filozofija. Nolit Zagreb: 63‒83.

 

Yakobson, Aleksander. (2006). „Popular Power in the Roman Republic”. A Companion to the Roman Republic. (ed: Nathan Rosenstein, Robert Morstein-Marx). Blackwell Publishing. Oxford. Pp: 383‒399.

 

Objavljeno
2023/08/27
Broj časopisa
Rubrika
Pregledni naučni članak