OSNOVNA PITANJA I PROBLEMI KLASIČNOG LIBERALNOG FEMINIZMA

  • Dragana S Vilic Универзитет у Бањој Луци Економски факултет Катедра за економску теорију, политику и анализу Мајке Југовића 4, 78 000 Бања Лука dragana.vilic@ef.unibl.org
  • Nataša Vilić Prof. dr Nataša Vilić, redovni profesor, Filozofski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina
DOI: https://doi.org/10.5937/politeia0-46463
Ključne reči: Liberalizam, feminizam, razum, ravnopravnost

Sažetak


Klasični liberalni feminizam predstavlja teorijsko nastojanje i politički zahtjev feminizma najprije ispoljen u drugoj polovini 18. vijeka. U tom periodu brojni činioci (ekonomski, socijalni, politički), kao i kretanja u ljudskoj misli stvorili su uslove za preispitivanje odnosa moći i sopstvenog položaja u društvu od strane žena (I. Milojević). Ta prva feministička nastojanja bila su vezana za osnovne principe liberalizma (jednakost, slobodu, nezavisnost), preformulisane i proširene na žene (K. Lončarević). S obzirom na potpunu građansku, političku i kulturnu obespravljenost žena, klasični liberalni feminizam svoje zahtjeve usmjerio je na postizanje ravnopravnosti žena s muškarcima u pogledu ovih prava. Kao glavni argument za to uzima se jednakost muškaraca i žena u pogledu razuma. Razum jeste moć usavršavanja, on predstavlja sponu stvorenja s Tvorcem od kojeg svi potiču, stoga kod svih mora biti ista njegova priroda. Kritikuje se ustrojstvo građanskog društva koje svojim mehanizmima (obrazovanje, odgoj, isključivanje iz svih građanskih i političkih poslova i sl.) onemogućava žene da njeguju razum (M. Vulstonkraft). Žene i muškarci rađaju se jednaki, stoga zakon, običaji ili predrasude ne treba da stvaraju razlike između njih – žene treba da imaju aktivnu ulogu u društvu i jednaka prava te pristup svim poslovima i nagradama koji su dostupni muškarcima. Pitanja koja se odnose na privatnu sferu egzistencije muškaraca i žena ostaju izvan interesovanja liberalnih feministkinja u 18. vijeku (Olemp de Guž i Meri Vulstonkraft), dok predstavnici klasičnog liberalizma u 19. vijeku (Herijeta Tejlor Mil i Džon Stjuart Mil) svoja razmatranja proširuju na pitanja braka i razvoda iz različitih pozicija. Neravnopravnost polova ima negativne posljedice na lične i javne vrline.

Biografija autora

Nataša Vilić, Prof. dr Nataša Vilić, redovni profesor, Filozofski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina

Prof. dr Nataša Vilić, doktor filozofskih nauka, redovni profesor, katedra za filozofiju, Filozofski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci, Republika Srpska, BiH.

Reference

De Guž, O. (2009). Deklaracija o pravima žene i građanke. Časopis za književnost i kulturu, i društvena pitanja Reč, 78(24): 147–159.

Duhaček, D. (1994). Predgovor. U Vulstonkraft, M. (1994). Odbrana prava žene: Sa kritičkim opaskama na politička i moralna pitanja (str. 7‒20). Beograd: Filip Višnjić.

Held, D. (1990). Modeli demokracije. Zagreb: Školska knjiga.

Karapetrović, M. (2007). Ona ima ime (o filozofiji i feminizmu). Banja Luka: Art print.

Lončarević, K. (2016). Liberalni feminizam: nekad i sad. Doktorska disertacija. Beograd: Fakultet političkih nauka Univerzitet u Beogradu.

Mil, Dž. S. (1876). O predstavničkoj vladi. Beograd: Državna štamparija.

Mil, Dž. S. & Tejlor Mil, H. (1995). Rasprave o jednakosti polova. Beograd: Filip Višnjić.

Milojević, I. (2011). Tri talasa feminizma, istorijski i društveni kontekst. U I. Milojević & S. Markov (ur.), Uvod u rodne teorije (str. 27‒38). Novi Sad: Mediterran Publishing.

Ravlić, S. (2000). John Stuart Mill, Harriet Taylor i prava žena. Politička misao, 3(XXXVII): 70–85. doi. 316.66–055.2

Ruso, Ž. Ž. (1990). Emil – Sofija ili žena. Valjevo: Estetika. U Vulstonkraft, M. (1994). Odbrana prava žene: Sa kritičkim opaskama na politička i moralna pitanja. Beograd: Filip Višnjić.

Vujadinović, D. (2009). Civilno društvo i političke institucije: Srbija u vrtlogu promena. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu i Centar za izdavaštvo i informisanje.

Vulstonkraft, M. (1994). Odbrana prava žene: Sa kritičkim opaskama na politička i moralna pitanja. Beograd: Filip Višnjić.

Objavljeno
2025/01/01
Broj časopisa
Br. 27 (14)
Rubrika
Pregledni naučni članak
Autori koji objavljuju u ovom časopisu pristaju na sljedeće uslove:

  1. Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dijele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.

  2. Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.

  3. Autorima je dozvoljeno i podstiču se da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) prije ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmjeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka (Vidi Efekti otvorenog pristupa).