POSTSOCIJALISTIČKA TRANSFORMACIJA I PROMENE VREDNOSNIH ORIJENTACIJA: EKONOMSKI LIBERALIZAM I TRŽIŠNI FUNDAMENTALIZAM
Sažetak
Cilj rada jeste da se ispita intenzitet i raširenost vrednosnih orijentacija ekonomskog liberalizma i tržišnog fundamentalizma kod mladih u Bosni i Hercegovini u dve vremenske tačke – pred raspad socijalističkog društvenog poretka (1989) i u periodu postsocijalističke transformacije, tačnije u fazi konsolidacije neoliberalnog oblika ekonomske regulacije nakon delovanja globalne finansijske i ekonomske krize (2012). Analiza empirijskih podataka pokazaće u kojoj meri društvena svest, izražena u obliku vrednosnih orijentacija, prati strukturalne društvene promene koje se dešavaju usled uspostavljanja neoliberalnog modela kapitalističke regulacije. Teorijski okvir analize oslanja se na teoriju vrednosno-normativne disonance. Analiza empirijskih podataka planira se izvesti metodom komparacije rezultata sumacionih skala vrednosnih orijentacija, tamo gde podaci dozvoljavaju izvođenje takvog oblika analize, a u drugim slučajevima izvešćemo jednostavnije oblike deskriptivne analize i poređenja pojedinačnih stavki. Podaci kojima se koristimo prikupljeni su u istraživanjima „Društvena struktura i kvaliteta života“, koje je sprovedeno 1989. godine u svim republikama Jugoslavije, i „Vrednosne orijentacije i odnos prema društvenim promenama“, koje je sprovedeno 2012. godine u dobojskoj regiji u Bosni i Hercegovini.
Reference
Džafić, Z. (2006). Preduzetnička ekonomija – mala i srednja preduzeća u funkciji restrukturiranja tranzicijskih privreda, Tuzla: Danfas.
Golubović, Z., Kuzmanović B. i Vasović M. (1995). Društveni karakter i društvene promene u svetlu nacionalnih sukoba, Beograd: Institut za filozofiju i društvenu teoriju.
Harrison, D. (1988). The Sociology of Modernization and Development. London: Unwin Hyman.
Haverić, T. (2016). Ethnos i demokratija: slučaj Bosne i Hercegovine, Sarajevo: Centar za javno pravo.
Hodžić, A. (1991). Društvena struktura i kvaliteta života, Sociologija, Vol. XXXIII, broj 3.
Inglehart, R., Welzel C. (2007). Modernizacija, kulturna promjena i demokracija, Zagreb: Politička kultura.
Janković, A. (2019). Nacionalizam kao strukturalna prepreka u demokratizaciji bosanskohercegovačkog društva, Sociologija, Vol. LXI, broj 1; http://www.sociologija.org/admin/published/2019_61/1/620.pdf
Janković, A. (2016). Promene vrednosnih orijentacija mladih u periodu postsocijalističke transformacije, Sociološki diskurs, Vol. VI, broj 11, str. 5‒34.
Janković, A. (2014). Teorije modernizacije i njihova primena u objašnjenju postsocijalističke transformacije u Centralnoj i Istočnoj Evropi, u: Z. Milošević i Ž. Đurić prir. Dezintegracija država i identitet (Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa), Beograd: Institut za političke studije.
Janković, A. (2011). Preduzetništvo i mladi – preduzetničke orijentacije mladih u Doboju, Bijeljina: Slobomir P univerzitet.
Krneta, D. (2004). Vrijednosti u svjetlu društvenih promjena, knjiga prva, Banja Luka: Oslobođenje.
Kuljić, T. (2002). Prevladavanje prošlosti. Uzroci i pravci promene slike istorije krajem XX veka, Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji.
Lazić, M., Pešić J. (2013). Društvene promene i promene vrednosnih orijentacija pripadnika osnovnih klasa u Srbiji“ u: M. Lazić i S. Cvejić prir. Promene osnovnih struktura društva Srbije u periodu ubrzane transformacije, Beograd: ISIFF.
Lazić, M., Pešić J. (2012). Making and Unmaking State Centered Capitalism in Serbia, Beograd: Čigoja štampa.
Lazić, M. (2011). Čekajući kapitalizam. Nastanak novih klasnih odnosa u Srbiji, Beograd: Službeni glasnik.
Lazić, M. (2011a). Postsocijalistička transformacija i restratifikacija u Srbiji, Politička misao, god. 48, br. 3, str. 123‒144.
Lazić, M., Cvejić, S. (2007). Class and Values in Postsocialist Transformation in Serbia, International Journal of Sociology, Vol. 37, No. 3, pp. 54‒74.
Lazić, M. (2005). Promene i otpori, Beograd: Filip Višnjić.
Lazić, M., Cvejić S. (2004). Promene društvene strukture u Srbiji: slučaj blokirane postsocijalističke transformacije, u: A. Milić ur. Društvena transformacija i strategije društvenih grupa, Beogard: ISIFF.
Lazić, M. ur. (2000). Račji hod. Srbija u transformacijskim procesima, Beograd: Filip Višnjić.
Lazić, M. (1996). Delatni potencijal društvenih grupa, Sociologija, br. 2, str. 259‒288.
Lazić, M. (1995). Pristup kritičkoj analizi pojma tranzicije, Luča, XII/1‒2, Nikšić: Filozofski fakultet.
Lazić, M. ur. (1994). Razaranje društva. Jugoslovensko društvo u krizi 90-ih, Beograd: Filip Višnjić.
Lazić, M. (1987). U susret zatvorenom društvu. Klasna reprodukcija u socijalizmu, Zagreb: Naprijed.
Linc, H., Stepan, A. (1998). Demokratska tranzicija i konsolidacija. Južna Evropa, Južna Amerika i postkomunistička Evropa, Beograd: Filip Višnjić.
Marković, G. (2009). Demokratija na bosanski način (tekst objavljen 01. 09. 2009. na sajtu Peščanika https://pescanik.net/demokratija-na-bosanski-nacin/)
Marković, P. (2012). Trajnost i promena. Društvena istorija socijalističke i postsocijalističke svakodnevnice u Jugoslaviji i Srbiji, Beograd: Službeni glasnik.
Matić, M. (2005). Liberalizam, populizam i demokratija, Beograd: Institut za političke studije.
Mihailović, S. ur. (2011). Dometi tranzicije od socijalizma ka kapitalizmu, Beograd: Friedrich Ebert Stieftung.
Nadaždin Defterdarević, M. (2014). Ljudska prava u Bosni i Hercegovini – pretpostavke uspješne realizacije, u: M. Čokić, J. Alihodžić, ured. Javni i privatni aspekti nužnih pravnih reformi u Bosni i Hercegovini: Koliko daleko možemo ići? (Zbornik radova sa naučne konferencije održane 13 ‒ 14. 12. 2013), Pravni fakultet Univerziteta u Tuzli.
Pantić, D. (2005). Da li su vrednosti građana bivših komunističkih zemalja slične, Novi Sad: Zbornik matice srpske za društvene nauke, br. 118‒119.
Pantić, D. (1990). Promene vrednosnih orijentacija mladih u Srbiji, Beograd: IDN i Centar za politikološka istraživanja i javno mnenje.
Pantić, D. (1990a). Karakteristike moderne ličnosti i psihološka struktura modernizma kao vrednosne orijentacije, Psihologija, Vol. XXIII, br. 3‒4.
Pantić, D. (1990b). Vrednosti mladih u vreme krize, u: S. Mihailović ur. Deca krize, Beograd: Centar za politikološka istraživanja i javno mnjenje.
Pantić, D. (1981). Vrednosne orijentacije mladih u Srbiji, Beograd: Izdavačko-istraživački centar SSO Srbije.
Pantić, D. (1977). Vrednosti i ideološke orijentacije društvenih slojeva, u: M. Popović ur. Društveni slojevi i društvena svest, Beograd: Centar za sociološka istraživanja Instituta društvenih nauka.
Pešić, J. (2014). Promene vrednosnih orijentacija ekonomske elite – ekonomski i politički liberalizam, u: M. Lazić ur. Ekonomska elita u Srbiji u periodu konsolidacije kapitalističkog poretka, Beograd: Čigoja štampa.
Popović, M. ur. (1977). Društveni slojevi i društvena svest, Beograd: Centar za sociološka istraživanja, Institut društvenih nauka.
Sekulić, D. (2014). Identitet i vrijednosti. Sociološka studija o hrvatskom društvu, Zagreb: Politička kultura.
So, A. (1990). Social Change and Development: Modernization, Dependency and World-Systems Theories. Newbury Park, Calif.: Sage.
Stark, D., Bruszt L. (2001). One Way or Multiple Paths: For a Comparative Sociology of East European Capitalism, American Journal of Sociology, Vol. 106, No. 4., pp. 1129-1137.
Sztompka, P. (1999). The Sociology of Social Change, Oxford UK & Cambridge USA: Blackwell.
Vratuša, V. (2012). Tranzicija ‒ odakle i kuda?, Beograd: Čigoja štampa.
Wallerstein, I. (1974/1986). Suvremeni svjetski sistem, Zagreb: Cekade.
Zeman, Z. (2004). Autonomija i odgođena apokalipsa. Sociologijske teorije modernosti i modernizacije, Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada.
Županov, J. (1970). Egalitarizam i industrijalizam, Sociologija, god. XII, br. 1, str. 5‒45.
- Autori zadržavaju autorska prava i pružaju časopisu pravo prvog objavljivanja rada i licenciraju ga "Creative Commons Attribution licencom" koja omogućava drugima da dijele rad, uz uslov navođenja autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.
- Autori mogu izraditi zasebne, ugovorne aranžmane za neekskluzivnu distribuciju članka objavljenog u časopisu (npr. postavljanje u institucionalni repozitorijum ili objavljivanje u knjizi), uz navođenje da je članak izvorno objavljen u ovom časopisu.
- Autorima je dozvoljeno i podstiču se da postave objavljeni članak onlajn (npr. u institucionalni repozitorijum ili na svoju internet stranicu) prije ili tokom postupka prijave rukopisa, s obzirom da takav postupak može voditi produktivnoj razmjeni ideja i ranijoj i većoj citiranosti objavljenog članka (Vidi Efekti otvorenog pristupa).